SANÇ Ir DE MALHÒRCA
Sanç Ir (1274-1324) foguèt rei de l’illa de Malhòrca a mai de Comte de Rosselhon, Vescomte de Carladés, Baron d’Omelàs e Senhor de Montpelhièr. Tanben foguèt nomenat lo Pacific al long dels 13 ans del sieu regnatge. Lo segond nòm li arribèt pr’amor que, pendent l’epòca del sieu paire, Jacme IInd i aguèt fòrça violéncia a l’illa. Pasmens, lo sieu regnatge, restacat amb lo del sieu paire, foguèt plan tranquil e pacific.
Sanç foguèt filh de Jacme IInd de Malhòrca e d’Esclarmunda de Foix. Aital, aguèt un paire catalan e una maire occitana. Nasquèt a Pina, a l’illa de Malhòrca en 1274. A l’epòca lo sieu paire èra rei de Malhòrca mas vassal del rei d’Aragon. Quora lo sieu paire volguèt daissar d’èsser vassal del rei d’Aragon, Anfós II li demanèt de s’aluenhar del tron.
Aquò se debanèt en 1286. Sul pic Sanç e la sieuna familha foguèron arrestats pel rei d’Aragon. Sanç demorèt en preson fins a l’an 1295 quora lo Tractat d’Agnani entraïnèt tornar a balhar Malhòrca al sieu paire e la libertat de Sanç e los sieus fraires. Pauc apuèi totes los princes malhorquins foguèron enviats a París per estudiar.
En 1299 lo sieu fraire Jacme renoncièt al tron malhorquin e Sanç venguèt lo successor oficial de Jacme II dempuèi l’an 1302. Dos ans mai tard maridèt Maria, filha de Carles II de Nàpols. Totun, se coneguèron pas fins a cinc ans puèi. Lo maridatge foguèt realizat per arrestar una guèrra demest Aragon e los Anjau de Nàpols.
Sanç patiguèt totjorn d’asma e pr’açò calguèt anar sovent a la nauta montanha per poder alendar melhor. Benlèu pr’amor d’açò demorèt durant annadas a Valldemossa, en Malhòrca, a 500 mètres de nautor. Ailà liberèt las primièras perdius de l’illa e tanben confirmèt de nòvas leis contra los caçaires.
Après la mòrt del sieu paire
En 1311 Sanç venguèt, fin finala, rei de Malhòrca, comte de Cerdanha e Senhor de Montpelhièr. Al començament foguèt pas aisit pr’amor que Palma, la capitala voliá d’autonomia. Pasmens, las relacions amb Aragon foguèron mai suavas ; se n’anèt a la cort catalana quora foguèt cridar per parlar e tanben participèt lèu lèu a la conquista de Sardenha. E a Barcelona se declarèt vassal del comte barcelonin. En 1313 tornèt la Val d’Aran al Comte de Barcelona.
Sanç demanèt una granda quantitat d’argent a la comunautat josieva de l’illa per poder batsir una flòta nòva. Totun, après recebre l’argent, jamai bastiguèt la flòta. Malgrat aquò, en 1315 raubèt totes los ostals e tanben la sinagoga josieva de Malhòrca. Mas en 1323 balhèt d’argent als josieus de Perpinhan per l’aver ajudat a bastir la Catedrala d’aquela vila catalana.
En aquela epòca Jacme II d’Aragon comencèt a dire que, se Sanç morissiá sens de filhs, caliá que Malhòrca, Catalonha Nòrd e Montpelhièr tornèssen a la corona catalana-aragonesa. Mas Sanç causiguèt Jacme, filh del sieu fraire, coma succesor. Totun, aquò provoquèt la guèrra dirècta amb Aragon. E calguèt demanar d’ajuda militara al rei francés Carles IVn. Pasmens, Sanç moriquèt pr’amor de l’asma en 1324. Foguèt sepelit a Perpinhan.
