LO TRECENTO ITALIAN  

L’edat medievala es plan coneguda en defòra de l’ambient academic coma una epòca que demorèt gaireben 1.000 ans e ont i aguèron pas gaire cambiaments politics, socials, culturals o economics. Val pas dire qu’aquel idèia es brica reala, car i aguèron de cambiaments socials e culturals prigonds. Totun, per rapòrt a d’epòcas posterioras es verai afirmar que foguèt un periòde un pauc lent.

Un d’aqueles cambiaments foguèt la renaissença que patiguèt la peninsula italiana al long dels sègles XIII, XIV e XV. Es mai coneguda l’epòca finala, tanben nomenada Quattrocento, ont i aguèt una amassada d’escrivans, d’escultors e de pintors que cambièron lo biais de veire e viure l’art, mas tanben lo biais de pensar e que, dempuèi, venguèron pus celèbres: Leonardo da Vinci, Botticelli, Fra Angelico, Filippo Lippi, Ucello o Piero della Francesca ne son qualcunes dels pus celèbres.

Totun, e per arribar al nivèl artistic e cultural de l’an 1.500 calguèt abans passar de longs periòdes durant sègles amb de cambiaments pas tan prigonds o mens clars que, fin finala, menarián a aquel dolç moment artistic. Lo Duocento o lo Trecento italians ne foguèron dos dels moments culturals que i aguèt e que foguèron de besonh per arribar al periòde del Quattrocento.

La renaissença Italiana

Pendent lo sègle XIII, conegut en Itàlia coma Trecento, la peninsula es un sens fin de luchas politicas que trinquèron la patz sociala durant decadas. Mas tanben foguèt lo començament de la Renaissença italiana e, aprés, europèa, a nivèl artistic e cultural e tanben social, car i aguèron de pintors, d’escultors e d’arquitectes que, amassa amb los umanistas, menèron l’art, la pensada e la societat de l’epòca e de nivèls jamai coneguts abans dempuèi la fin de l’empèri roman. E o faguèron al costat de comerciants e banquièrs, tanben protagonistas de la florason economica de la burgesia e las vilas italianas.

Itàlia, pasmens, demorava devessida almens dempuèi lo sègle XI en dos partits poolitics enemics. De vilas e vilatges se consideravan o güelfs, çò es afogats del papa, o de gibelins, çò es afogats de l’emperaire allemand. La violéncia entre ambedós partits foguèt contunha al long de decadas e de còps arribèt a èsser plan violenta. Las desparièras guèrras viscudas provoquèron, fin finala, la marcha del meteis papat a la vila occitana d’Avinhon, en tot cercar mai de seguretat.

D’un autre costat, los emperaires allemands comencèron a daissar d’intervenir en Itàlia dempuèi l’an 1310, quand patiguèron una òrra desfacha davant los güelfs. Lor poder venguèt plan mai flac a la peninsula italiana e, pauc a cha pauc, lor preséncia tanben venguèt mendre. Totun, e sens lo papa e l’emperaire, los afogats d’ambedós partits conetunhèron lor rivalitat e lors guèrras e aquestas venguèron, atanben, gaireben permanentas.

L’arribada dels condotièrs

Los condotièrs, nomenats condottieri en italian, foguèron de capitanis e de sergents d’armas qu’aufriguèron las sieunas armadas a las vilas e estats italians en aquela epòca. I aviá, d’atacas e d’alianças temporalas que cambiavan lèu lèu. E quora perdián lo poder los afogats de l’autre partit volián tornar a lo conquistar lèu. Pr’açò caliá aver d’armadas e sovent n’i aviá pas pro.

De totes los estats medievals italians del sègle XIII nasquèron qualcunes poders regionals, pus poderoses que d’autres, dont lo reialme de Nàpols, Venècia, Gènoa, lo Papat o Florença. A Nàpols comencèt en 1282  una guèrra contra Sicília que durariá decadas. Los sicilians avián atacat e secutat los franceses d’Anjau de Nàpols fins que ne demorèt pas cap a l’illa. Per poder aquò far cridèron la flòta catalana del comte de Barcelona, declarada afogada de l’emperaire e pauc amiga del poder papal. Nàpols èra contrarotlat pels Anjau, afogats e defensaires del poder papal.

D’autras regions que patiguèron la guèrra entre de güelfs e de gibelins pendent decadas foguèron Florença, güelfa, e Milan, gibelina. Gènoa e Venècia atanben patiguèron fòrça episòdis militars entre elas mas tanplan contra de vilas exterioras, coma Barcelona. Alara foguèt quora començèron a arribar los condotièrs amb las sieunas armadas.

Mentre tot aquò se debanava, tanben trobam los primièrs artistas amb nòm pròpri – e aquò es plan important pr’amor que fins alavètz l’art foguèt mai que mai anonim- coma Giotto. Giotto foguèt un banquièr que trabalhèt a Florença e Roma e qu’aprenguèt l’art de la pintura amb Cimabue. En l’an 1296 comencèt a pintar la Glèisa d’Asissi ont daissèt reflechida la vida d’aquel celèbre sant en tot realizar un cicle de la sieuna vida corporala e esperitala. I demorariá quatre ans, e quora finiguèt, la beltat de las sieunas pinturas li balhèron un nòm que venguèt lèu conegut en tota Itàlia.

Ja celèbre, Giotto pintèt puèi per divèrses banquièrs de  Pàdoa, los Scrovegni. E, malgrat que sonque pintèt sus la Vierge Maria, l’emocion de las sieunas pinturas tornèron a estonar a totes. Aprés trabalhèt coma pintar en Roma, en Rimini, en Nàpols, en Milan e, fin finala, en Florença.

Los darrièrs ans de la sieuna vida menèron a Giotto a trabalhar al Duomo de Florença, tanben conegut coma Santa Maria dei Fiore, la catedrala de la vila, a mai de dirigir lo bastiment del Campanile, una nauta torre, qu’encara e lo nòm de Giotto.

Quora moriguèt en 1337 la pensada sociala e artistica de fòrça vilas e vilatges italians ja èran cambiats o a mand de cambiar. Los expèrts actuals considèran qu’aquò arribèt per divèrsas causas e una d’aquelas foguèt Giotto. Malgrat que tanben n’i aguèron mai. Plan mai.