ENRIC IIIn, DUC D’AQUITÀNIA (1207-1272)
Enric IIIn (1207 – 1272), foguèt Duc d’Aquitània dempuèi 1216 e fins a la sieuna mòrt, a mai de rei d’Anglatèrra e Senhor d’irlanda. Foguèt lo filh del rei Joan sens Tèrra e d’Isabèla d’Angoleime. Venguèt rei amb sonque 9 ans, pendent la Primièra Guèrra dels Barons angleses. En 1217 desfachèt los barons a las batalhas de Lincoln e de Sandwich. Pasmens, en 1225, signèt una nòva version de la Carta Magna que limitava lo sieu poder e protegissiá plan los dreches dels barons.
En 1230 assajèt de conquistar aquelas províncias francesas perdudas pel sieu paire, mas l’expedicion foguèt un òrre chaple pels angleses. Encara en 1232 patiguèt la revòlta de Richard Marshal. Usèt los josieus pr’amor de lor argent e quora comencèron a èsser atacats signèt l’Estatut dels Josieus.
En 1242 envasiguèt Peitieus. La campanha finiguèt amb la desfacha de Taillebourg. Après aquò, balhèt totjorn de supòrt a Frederic IIn coma Emperaire Alemand. Quora ja èra premanit per far una crosada, i aguèron divèrsas revòltas que li impediguèron d’i anar.
De mens en mens popular
En 1258, Enric IIIn venguèt brica popular pr’amor d’una politica exteriora plan cara e sens de resultas e de nauts impòstes. Los barons expulsèron los Lusignan, (mièi-fraires), e reformèron lo govèrn amb las Provisions d’Oxford. La patz foguèt signada amb França en 1259 après la sieuna reconeissença coma senhor de Gasconha.
En 1263 comencèt la Segonda Guèrra dels Barons en Anglatèrra pr’amor de l’arribada de Simon de Montfòrt VIn al poder. Après la batalha de Lewes foguèt fach prisonièr. Totun, lo sieu filh Edoard poguèt fugir e ganhèt après la Batalha d’Evesham. Lo sieu paire foguèt liurat lèu. Enric IIIn moriguèt en 1272 e foguèt sepelit a Westminster. Lo sieu filh Edoard foguèt nomenat rei amb lo nòm d’Edoard Ir.
Çò que la legenda balhèt al sieu paire, Joan sens Tèrra, se debanèt pendent la sieuna epòca. L’autoritat reiala èra brica importanta. Los nòbles demoravan als sieus castèls amb tot lo poder e sens èsser contrarotlats per dengun. Los sheriffs manavan pas pus e arribavan pas de talhas de cap luòc del país. E lo prince galés Llywelyn èra una òrra menaça en Galas.
LLywelin signèt la patz en 1218 mas Enric IIIn poguèt pas impausar lo drech reial fins passats qualcunes ans. En 1225 lo govèrn reial demenèt 40.000 liuras per tornar conquistar Gasconha. Los barons li demanèron una nòva version de la Carta Magna. E la signèt pr’amor del besonh d’argent.
En 1227 venguèt major d’edat e comencèt a governar sens l’ajuda de degun. Mas contunhèt de demanar aquelas províncias perdudas pel sieu paire, Joan sens Tèrra. Quora en 1228 un grop de nòbles normands e angevins se revòltèt contra lo rei francés Loís IXn, premaniguèt l’envasion de Bretanha.
La campanha marchèt brica ben. Poguèt pas res conquistar. E calguèt tornar a signar la patz amb lo rei francés. Al còp, Richard Marshal, aliat amb Llywelin, se revoltèt, e lo dangièr d’una ataca francesa a Bretanha demorava plan reala. Quora los franceses ataquèron, Enric poguèt pas res far e Bretanha foguèt, fin finala, perduda, per totjorn. Quora finiguèt la revòlta de Marshal, Enric confièt pas jamai en dengun e governèt totjorn sol.
Totun, lo sieu regnat venguèt mai popular pr’amor que foguèt totjorn plan constitucional e l’autoritat reiala tornèt a contrarotlar lo país après divèrses ans. Aquò balhèt una totala independéncia als nòbles e l’argent comencèt a venir brica comun. Quora volguèt tornar a contrarotlar la noblesa anglesa foguèt quora tornèt la guèrra civila. A diferéncia del sieu paire, declarèt Anglatèrra fèu del Papat e aital jamai aguèt de problèmas amb la glèisa.
D’un autre biais, aguèt de bonas relacions totjorn amb Escòcia mas capitèt pas a l’ora de contrarotlar Irlanda, pr’amor de divèrsas revòltas. En 1252 anoncièt qu’anariá a la crosada a Orient Mejan mas alara arribèron de nòvas d’una revòlta en Gasconha pr’amor del ròtle jogat pel sieu tinent Simon de Monfòrt VIn. La revòlta aviá lo supòrt d’Anfós Xn de Castilha. La campanha foguèt longa e cara. Mas per signar la patz amb Castilha calguèt balhar Gasconha al sieu filh Edoard.
La Segonda Guèrra dels Barons
En 1258, los barons angleses tornèron a se revoltar, aliats amb los galeses e los escoceses. Enric IIIn daissèt de governar sol e acceptèt lo conselh de 24 barons angleses al govèrn. Un nòu parlament foguèt causit e las Provisions d’Oxford signadas.
En 1263, totun, Simon de Monfòrt VIn dirigiguèt una revòlta obèrta contra lo rei e lo meteis Londres venguèt una vila revoltada. Mai de 500 josieus foguèton aucits (èran proprietat reiala). Enric demanèt lo conselh del rei de França que comdemnèt los revoltats.
Mas la guèrra contunhèt. En 1264 i aguèt la Batalha de Lewes. Malgrat aver una rmada màger, Enric IIIn perdèt la batalha e foguèt fach presonièr. Lo sieu filh Edoard, pasmens, poguèt fugir e tornar amb l’armada per liurar lo paire. Après la Batalha d’Evesham, Simon de Monfòrt foguèt executat. La guèrra, totun, demorèt fins a 1267.
Pas gaire après, en 1272 moriguèt. Lo sieu filh Edoard, duc d’Aquitània, tornèt dempuèi ailè per venir rei anglés. La sieuna politica, pasmens, seriá plan desparièra de la del sieu paire, pr’amor qu’envasiriá Galas e Escòcia. E lo sieu nèt, Edoard IIIn, arribariá a demanar lo meteis tron de França. Mas aquesta ja es tota una autra istòria.
