LO PRIMIÈR TLATOANI ASTÈCA
CAM.- Lo primièr tlatoani astèca o sobeiran d’aquela nacion mesoamericana foguèt Acamapitchli. Divèrsas cronicas de l’epòca balhan desparièras datas sus lo sieu reialme (1367-1387) segon lo Codèx Chimalpahin, 1376-1395 segon lo Codèx Aubin e 1350-1402 segon lo Codèx Chimalpopoca.
Acamapichtli, pasmens, e malgrat que venguèt lo primièr sobeiran dels astècas o mexicas, foguèt pas astèca d’origina. Al sègle XIVn, los astècas volguèron causir un tlatoani o sobeiran e envièron una delegacion a la vila de Culhuacan, pus poderosa alara. Acamapichtli foguèt lo filh qu’aguèron Atotoztli, la filha del rei Coxcoxtli de Culhuacan e lo dirigent astèca Opochtli. Los abitants de Culhuacan afirmavan èsser descendents de los toltècas e doncas tanben Acamapichtli ne foguèt considerat un e atanben los sieus filhs e descendents (que n’arribèt a aver mai de 23 segon qualcuna cronica).
Un grand dirigent
Acamapichtli comencèt sonque coma governador de Tenochtitlan, la màger vila astèca. Alara aviá aperaquí 20 ans e demorava amb la sieuna maire a Texcoco. Quora foguèt d’acòrdi de venir governador dels astècas foguèt menat a Tenochtitlan e foguèt maridat amb Ilancueitl, filha del dirigent de Culhuacan, Acolmitzli.
En mai d’Ilancueitl, Acamapichtli maridèt tanben una femna dels quatre districtes de la vila de Tecnochtitlan e pr’açò aguèt tans filhs. Pasmens, e malgrat aquel nomenament, los astècas patiguèron un grèu declin politic e lèu venguèron tributàris d’una autra vila de la region, Azcapotzalco. Los astècas èran obligats a luchar per ela e aital o faguèron en mantunas guèrras contra las vilas de Cuahnahuac e de Chochimilco.
Mas, malgrat aquel tribut, plan possessiu pels astècas, Tenochtitlan venguèt una vila màger e mai sana. L’illa ont èra situada, enmièg del lac Texcoco, venguèt tanben màger pr’amor d’un espandiment de la meteissa amb de tèrra e de ròcas.
En mai d’aquò, e justament per las mesuras del lac Texcoco, Acamapichtli espandiguèt l’agricultura de la vila amb un nòu sistèma de jardins flotants o chinampa. E tanben conquistèt los jardins d’autras vilas pròchas, coma Chochimilco. La Granda Piramida, lo màger temple de la vila, tanplan es d’aquela epòca e los ostals de Tenochtitlan comencèron a èsser bastits en pèira.
Acamapichtli tanben devessiguèt la vila en quatre districtes: Moyotlan, Zoquipan, Cuecopan e Atzacualco. Las primièras leis astècas foguèron escrichas e dempuèi 1382 Acamapichtli foguèt tornarmai coronat coma rei o tlatoani sus la Granda Piramida de Tenochtitlan.
Totas las cronicas contemporanèas confirman qu’Acamapichtli foguèt un bon rei pels astècas. Preferissiá crear d’alianças a fugir la guèrra. E ataquèt jamai Azcapotzalco pr’amor del tribut, car lo dirigent astèca coneissiá plan que los astècas podián pas la conquistar sens mai d’alianças.
Quora èra a mand de morir, Acamapichtli cridèt los caps dels quatre districtes de Tenochtitlan e lor demanèt de causir un nòu rei. Los astècas causiguèron lo sieu filh Huizilihuitl. Puèi moriguèt.
Amb Acamapichtli los astècas venguèron mai poderoses, lor vila comencèt a aver d’ostals de pèira e conquistèron vilas pròchas dont Chalco, Chochimilco (1379), Mizquic (1382), Cuitláhuac (1393) e encara Cuauhnahuac en 1395.
