L’EMPÈRI MARIN DELS CHOLA
Redaccion.- Per un europèu es malaisit descobrir ont es un luòc mai enlà d’Orient Mejan en Asia. Se aqueste se tròba al sud-èst de la còsta d’Índia encara mai. Aquò arriba pr’amor de l’etnocentrisme europèu, tant espandit encara uèi lo jorn.
Pasmens, en aquela còsta indiana i aguèt una dinastia tamila que venguèt plan poderosa e que conquistèt divèrsas nacions asiaticas amb la sieuna flòta al sègle Xn: los Chola. Los Chola foguèron ja nomentat pels romans almens dempuèi lo sègle IIIn, mas entre aquesta epòca e lo sègle IXn i demòran pas gaire notícias. Fins al sègle IXn se torna pas a parlar d’eles e se cre qu’en aquel periòde foguèron envasits pels calabars.
Cossí que siá, es confirmada la preséncia d’una liga de mercadièrs cholas al nòrd de Sumatra dempuèi lo sègle IXn. Totun, serà pas fins als regnes de Rajaraja Ir (985-1014) e de Rajendra Ir (1014-1044) que lo país de los Chola vendrà pas una poténcia regionala màger pr’amor de las conquistas amb lor flòta de l’illa de Ceilan, Java, Palembang e encara Malàisia.
Un grand empèri a la mar
Amb aquelas conquistas e encara d’autras los Chola poiràn assegurar la patz marina al comèrci regional demest 1017 e 1025 e atacaràn Sriwijaya e aperaquí l’an 1030 lor reialme s’espandissiá dempuèi l’ocean indian fins a las illas de la Sonda. En aquela epòca los Chola atanben comencèron de trabalhar l’irrigacion al dèlta del flume Kaveri.
La populacion indó (franc dels intocables) votavan lors representants en d’urnas e tot l’empèri Chola èra contrarotlat pels conselhs dels vilatges. La vida sociala demorèt totjorn al torn de la religion indó, tanben la moral e l’economia.
Justament aquel periòde (sègles Ixn, Xn e Xin) son considerats coma l’epòca d’aur de la cultura dravida indó indiana. Lor capitala foguèt Tiruchirapalli. La lenga tamila s’espandiguèt plan e la literatura tanplan amb d’òbras coma Rajarajesvara Natakam, Viranuka Viyan o Kannivana Puraman.
Conqusitats pels pandias fins a l’an 846, los Chola coronèron un rei pròpri (Vijayalaga) aquel an e aprés envasiguèron lo reialme dels pandias e arribèron al cap Camorin. Tanben conquistèron lo país de Kongu. Lor rei pus important foguèt Kulotunga Ir (1064-1113).
Totun, dempuèi l’an 1279, los Chola comencèron a patir un grèu declin social e politic pr’amor de las atacas dels pandias de Maduran, los Hoyslas de Dorasamudra e los kakatiyas de Warangal. Puèi encara los aràbis de Malik Kafur envasiguèron lo país de los Chola e lo devessiguèron en desparièras dinastias que, pendent lo sègle XIVn, venguèron vasalas de Vijayanagar.
