D’AMICS E.. D’AMICS…

Un escrivan florentin del sègle XIIn, professor de retorica e gramatica a Bolonha, Boncompagno de Signa (1165-1240 ?), daissèt per los sieus contemporanèus e posteriors un libre ont son descriches los tipes d’amics qu’un pòt trapar e cossí regir segon la sieuna categoria. Val pas dire que lo libre, Amicitia, escrich en 1205, reflectís los divèrses tipes d’amistat que i pòt aver e, sustot, de quins amics cal ne fugir malgrat que dison d’èsser amics.

Amicitia comença d’un biais plan positiu, en tot afirmar que « l’amistat es un present divin que sonque se desvolopa plan entre bonas personas. Es la raitz de l’innocéncia, aquò que balha de jòia e qu’ajuda tostemps a trobar la patz. Mas sonque pòt èsser la sòrça de tot aquò bon se la persona tanben es bona ».

Pasmens, lo libre ven mai e mai pessimista en tot afirmar qu’es plan malaisit poder trapar de bons amics en aquela epòca, e pr’açò l’escrivan Boncompagno classifica los tipes d’amics en fins a 26 categorias e, d’aquelas, malgrat tot, sonque tres son las de vertadièr amic. La majoritat dels còps las categorias son confirmadas segon l’experiéncia de Boncompagno coma professor a Bolonha.

Divèrsas categorias d’amics

D’en primièr i a los amics poderoses que son aqueles qu’apertenon a la classa nauta. Un amic d’aquela categoria es totjorn contradictòri pr’amor de la siá classa sociala. E l’amic déu seguir tot çò ordenat per aquel amic. Mas son d’amics qu’an totjorn una frontièra e que totjorn an coma tòca emprisonar la volontat de l’autre, de categoria pus bassa. E l’amistat es totjorn malaisida.

Puèi i a l’amic vocal, dich aital pr’amor que sonque balha de paraulas a l’amic e sonque aquò. E las paraulas son plan bèlas, per produire de plaser a l’autre e pro. Segon l’autor, son d’amics que son parièrs a un can o un aucèl. Los amics de « l’ara e aciu » apertenon a una autra categoria, la d’aqueles que sonque son d’amics ara e aciu e pas puèi e aquiu.

Los amics condicionats son aqueles que sonque son d’amics jos cèrtas condicions ; se me balhas quicòm, ièu tanben, se me pas balhas res ieu tanpauc. E aquò es un autre biais de dire, segon l’autor, que l’amistat es basada en ajudar l’autre segon çò que se pòt ganhar, se que non, i a pas d’amistat.

L’amic imaginàri es aquel qu’òm a jamai vist mas qu’òm pensa que pòt ajudar. Mas es una amistat que, sovent, balha pas cap fruch. Puèi i a l’amic a l’ombra, que sonque balha d’ajuda se pòt ganhar quicòm. Son coma los leproses, qu’amagan la sieuna malautiá e cobdicia. E cal, benlèu, se n’aluenhar.

L’amic que fugís es aquel qu’es brave al començament mas qu’aprés s’amaga e ajuda pas jamai quora i a de problèmas grèus. Es un autre tipe d’amistat que val pas res, segon l’autor.  Los amics del bon temps, totun, son un autre tipe d’amics que sonque son amics quand i a bon temps. Serián coma aqueles abitants de Capua e Salerno que cridavan èsser tanben enemics dels germanics mas qu’après, quora arribava l’emperaire èran los primièrs que cridavan : Òsca l’Emperaire !

Per çò que toca a la categoria dels amics mercenàris, Boncompagno diguèt que balhan l’ostal a l’amic mas qu’esperan poder tanben recebre lo doble. Los amics cècs son aqueles qu’an coma amic una femna e que son cècs pr’amor de l’amor. Veson jamai la vertat e la siá fin es brica bona. Son d’amics joves que demòran d’esclaus d’una femna e que pòdon pas l’abandonar. Car las femnas son coma de sèrps, segon l’autor. Mas la coneissença pòt sauvar l’amic o encara se n’anar a una autra vila e tornar a començar.

Totas aquelas categorias an coma fin mostrar als òmes que l’amistat es pas totjorn vertadièra e que cal conéisser que, sovent, los amics son pas aquò. Per Boncompagno, trapar un bon amic es plan malaisit, car balhar d’amistat es un prètzfach que déu èsser nòble e vertadièr e pas totes los umans pòdon i arribar. Una afirmacion qu’encara uèi lo jorn òm pòt se demanar se non es aital.

La Redaccion