LO PRINCE D’AQUITÀNIA

Christian Andreu. -La biografia d’Edoard de Woodstock, tanben conegut coma lo Prince Negre (1330-1376), Duc e Prince d’Aquitània, poiriá èsser considerada un exemple clar de çò qu’es ganhar la guèrra mas saber pas ganhar la patz. E la sieuna figura istorica, pr’amor de son caractèr, contunharà d’èsser polemica prèp de 650 ans aprés malgrat que lo cercaire Joseph Moisant donarà un pauc mai de lutz sus lo Prince e la sieuna epòca.

Se coneis pas gaire de la siá joenesa, mas lo libre Le Prince Noir en Aquitaine (Lo Prince Negre en Aquitània) d’Editions des Regionalismes, publicat tornarmai en 2014, e escrich en francés, descriu de manièra drecha un caractèr qu’aimarà lèu la guèrra e los prètzfaches dels cavalièrs, malgrat aver un tutor, Walter Burley, condisciple de William d’Ockham, e que poirà jamai provocar l’amor pels libres e la cultura del prince, un fach pro curiós.

Pauc aprés desbarcar en França pr’amor de la guèrra, lo prince aquitan aurà lo sieu baptisme de guèrra en una de las batalhas mai celèbras de l’edat medievala, Crécy. Aquò e la participacion en d’autres escontres de guèrra amb los franceses formaràn de manièra definitiva e lèu lo caractèr guerrièr fòrt d’aquel personatge istoric que foguèt tant important per l’istòria de l’Occitània del sègle XIV.

En 1335 las atacas del Comte d’Armanhac pendent doas annadas entraïnariá la paur demest los gascons que, fin finala, decidiguèron d’enviar lo Captau de Buch, un dels cavalièrs pus famoses de tota l’edat medievala, e gascon, a demandar d’ajuda militara al paire del prince aquitan, Edoard III, alavetz rei d’Anglatèrra e Duc d’Aquitània.

L’ataca del Prince d’Aquitània

De cercaires qu’estudièron d’un biais prigond la vida e faches d’Edoard de Woodstock confirmèron ja fa temps que lo nom d’Edoard, Prince Negre, aviá coma causa la color de las sieunas armas e pas las atacas que dirigiguèt contra los occitans entre 1355 e 1356. Mas, se aquò es vertat o pas (d’efièch cap cronicaire contemporanèu lo nomentèt ansin) sonque la memòria d’aqueles que patiguèron las sieunas atacas (un fach totalament generalizat a l’epòca e que pòt pas èsser jutjat segon lo vejaire actual) o dirà.

Cossí que siá, Moisant descriu plan aquelas atacas que comencèron per brutlar lo territòri del comte d’Armanhac per contunhar aprés crosar Garona vèrs la quita vila de Tolosa. La paur que provoquèt aquela ataca seriá pas desbrembat en d’annadas. E malgrat que lo prince aquitan assautèt pas la vila, cremèt tot çò que i aviá al torn. Puèi se n’anèt amb la sieuna armada, formada majoritàriament per de gascons e una minoritat importanta d’angleses, galleses e irlandeses, vèrs Carcassona. Que, aquel còp, òc, foguèt assautada, raubada e sacada.

L’armada gascona e anglesa d’Edoard de Woodstock contunhèt vèrs Narbona e Montpelhièr sens arribar a atacar aquela darrièra vila. Mas provoquèt l’enviament d’una armada francesa dempuèi lo nòrd. Aquela èra la tòca del prince aquitan, car dividir l’armada francesa ajudariá plan lo sieu paire, Edoard III, qu’alavetz atacava Normandia.

Perseguit, fin finala, per una armada francesa màger, lo prince d’aquitània decidiguèt de cambiar d’estrategia e tornar cap a de tèrras pus seguras. E tornèt a crosar Garona fins a Bordèus. La siá arribada foguèt celebrada plan e la capitada obliguèt a tornar a amassar la quita armada per l’annada seguenta, 1356.

La victòria de Peitieus (1356)

De còps es plan malaisit descriure una batalha de manièra aisida. Los cercaires militars comprenon plan los movements d’una armada e perqué pòt o pas ganhar una batalha. Lo public general, normalament pas. Mas Moisant descriu plan cossí se desvolopèt aquela batalha; tras qu’importanta dins l’istòria medievala de França e perquè foguèt ganhada per de gascons e angleses, galleses e irlandeses e pas pels franceses e occitans.

Aprés una sèria de movements tactics vèrs lo nòrd, lo prince aquitan decidiguèt se retirar vèrs Peitieus en 1356. L’armada francesa èra fòrça màger, e doncas la seguretat dels franceses sus la victòria èra granda. E ataquèron. D’arquièrs angleses, galleses e irlandeses arrestèron la cavalariá francesa e occitana dempuèi la seguretat d’un bòsc (Nouaillé) pròche a Maupertuis. Los gascons e los angleses faguèron la rèsta, çò es un vertadièr chaple amb aqueles cavalièrs, semblant al de Crécy de 1346. E encara mai, lo prince aquitan poguèt capturar lo quite rei de França, Joan II.

La victòria gascona e anglesa foguèt celèbra e seriá remembrada pendent decennis. Lo libre del Prince Negre en Aquitània descriu d’un biais plan pedagogic çò qu’entraïnèt: la patz de Brétigny, la pèrda de la sobeiranetat d’Aquitània e mai territòris e la coronacion d’Edoard de Woodstock coma Prince d’Aquitània.

Mas ganhar la guèrra vòl pas dire tanben ganhar la patz. E Edoard de Woodstock capitèt pas a l’ora de la ganhar. L’administracion jornalièra d’Aquitània (amb un nivèl de corrupcion tras que naut) e la justícia del territòri e lors abitants, a mai del cost economic de la vida personala del Prince entraïnariá la pèrda d’aquel territòri.

Tornarmai la guèrra

En 1369 se debanèt la traïson d’Armanhac, que dempuèi 1362 aviá coma nòu senhor feudal lo prince aquitan, e de la noblesa aquitana, contra lo sieu senhor natural, pr’amor que podián pas pus suportar la marrida administracion anglesa del territòri. E demandèron d’ajuda al rei de França.

Las clausulas del Tractat de Brétigny foguèron pas acomplidas pels angleses (coma donar als franceses divèrses castèls e plaças fòrtas) e doncas lo sobeiran d’Aquitània contunhava d’èsser lo rei francés. L’avança de l’armada francesa poguèt pas èsser arrestada e tot çò que costèt tan de ganhar fins a 1356 foguèt perdut en meses per decisions marridas del prince aquitan. La sieuna fugida posteriora a Anglatèrra, l’abandonament d’Aquitània e la sieuna mòrt, plan jove, en 1376 son d’autres capítols que Moisant descriu plan en aquel libre de las Editions des Regionalismes.

Aqueles e d’autres episòdis mai escurs de la vida d’aquel prince aquitan, coma lo sacatge de Lemòtges de 1370, benlèu per venjança, o la segonda part del libre, que descriu menimosament la batalha de Peitieus de 1356 segon Tourneur-Aumont, fan d’aquel un libre basic per totes aqueles que vòlon conéisser plan qui foguèt lo Prince d’Aquitània, uèi tanben nomentat lo Prince Negre, la sieuna vida e epòca e tot çò qu’entraïnèt (la desfacha de Peitieus foguèt, segon l’autor, causa dirècta de l’escrancament social del reialme francés e la naissença d’una de las revòltas paisanas europèas pus grandas, la de la Jacquerie de 1357).

Un libre doncas plan recomandable e, qu’avèm legit amb plaser. Lo trabalh bibliografic e istoriografic de Moisant es estonant. Pas res se pòt pas dire sus aquel estudi e recerca prigonda de la vida del prince aquitan, lors faches e epòca. E un dels avantatges del libre seriá situar plan l’epòca e parlar pas de l’abans o aprés. Aital lo legeire pòt viure plan lo moment sens se pèrdre dins la longa e complèxa edat medievala.

Le Prince Noir en Aquitaine, Joseph Moisant, Editions des Regionalismes, 2014.