LA NAISSENÇA D’ASTÚRIAS
Cam.-L’istòria de Pelagi I, primièr rei del reialme d’Asturias (718-925) es la d’una fugida que menèt aquel òme (que segon la legenda èra d’origina nòbla mas recents estudis arqueologics suggerisson que foguèt d’origina locala) d’un luòc a un autre fins la sieuna coronacion coma primièr rei d’Astúrias (Reinu d’Asturies o Regnum Asturorum). Amb el començariá una lucha contra los arabis que finiriá solament en 1492. Solament per ansin se pòt dire que foguèt un dels reialmes pus importants de la nauta edat mejana europèa.
Segon mai d’una cronica posteriora (crestiana e araba) Pelagi (Pelayu en lenga asturiana) foguèt nascut en l’an 690 en la cort visigota de Toledo, filh del Duc Favila. Totun, lo rei Recesvint volguèt assassinar son paire e Pelagi fugiguèt a Jerusalem. Ailà demorèt coma refugiat fins l’arribada al poder del rei Rodrigo. Apuèi tornar foguèt nomentat cap de la garda reial del rei e luchèt contra los arabis l’an 711 en la batalha de Guadalete. En 714, apuèi la casuda de Toledo fugiguèt a Astúrias mas la sieuna familha acceptèt la rendicion quora arribèt Musa ibn Nusair amb una armada gigantassa en 716.
Una revòlta qu’a coma causa una violacion
Doas annadas après Pelagi dirigiguèt una primièra revòlta contra los arabis (cal rebrembar que son nomentats aital per l’istoriografia tradicionala mas que en sa majoritat èran de berbèrs e pas d’arabis). Quora lo governador de Xixón Manuza maridèt per la fòrça la sòrre de Pelagi, Adosinda. Mas los asturians foguèron desfachats militarament e Pelagi arrestat e enviat a preson en Còrdoa.
Cossí que siá, Pelagi poguèt fugir tornarmai a Astúrias e s’amaguèt dins las montanhas asturianas de Cuadonga. Ailà foguèt enviada una armada aràbia en 722. Aquí, l’istoriografia es desparièra: d’una fònts dison que la victòria foguèt pels asturians. D’autres afirman encara que foguèron desfachats en batalha e qu’aqueles aurián dintrat pas en Xixón fins la victòria militara posteriora d’Olalies.
De recents estudis fachs sus aquela revòlta vòlon soslinhar lo fach que los asturians, solets, aurián pas pogut desfachar l’armada (fòrça mai poderosa) dels arabis sens d’ajuda exteriora. Çà que là, quora lo Duc de Cantàbria Pèire coneguèt la revòlta asturiana amassèt lors tròpas amb los asturians e ambedoas armadas serián dintradas en Xixón apuèi tuar lo governador Munuza.
En tot seguir la vielha e tradicionala costuma visigota de causir un cap, los asturians decidiguèron causir Pelagi coma nòu rei. E lo reialme d’Astúrias foguèt fondat. Après aquela vida gaireben legendària, Pelagi demorèt tranquil dins son nòu reialme que creisseriá pas brica fins l’arribada de reis posteriors.
Pelagi maridèt Gaudiosa e aguèt Fafila coma filha. Aquela foguèt la seguenta reina d’Astúrias apuèi la mòrt de Pelagi en 737. Totun, l’eiretatge que Pelagi laissèt als asturians foguèt la primièra entitat politica crestiana dins la Peninsula Iberica apuèi la conquista aràbia.
Pendent d’annadas s’espandiriá solament per de tèrras prèp de Cantàbria mas pendent lo sègle Xen comencèt un espandiment gigantàs que lo menariá a comprene de tèrras de Galícia, Cantàbria e fins Leon. Foguèt pendent l’an 925 que Fruela II d’Astúrias amassèt lo reialme asturian al de Leon e venguèt reina de Leon e Astúrias. Finiá aital un reialme (pas la nacion asturiana uèi lo jorn encara plan viva) qu’aguèt la sieuna origina en un fugitiu que, fin finala, venguèt una legenda: Pelagi I, rei d’Astúrias.
