LA BATALHA DE LUTOCISTERNA (1324)
CAM.- A Lutocisterna, en l’an 1324 i aguèt una batalha entre las armadas de la corona catalana-aragonesa e de la republica pisana. Lo fach es un mai de las batalhas que i aguèt a l’illa de Sardenha durant la conquista d’aquela illa per part dels catalans e que menèt als meteisses a luchar militarament contra los pisans, que consideravan que l’illa encara èra sieuna juridicament.
En 1295, lo Papa Bonifàci VIIIn confirmèt la patz d’Agnani e la fin de la Guèrra de Sicília (1282-1289). Lo tractat confirmava que Jacme lo Just balhava lo reialme de Sicília al papat e que recebiá 12.000 liuras a mai d’un futur fèu de las illas de Corsèga e Sardenha.
En mai d’aquò, e pel Tractat de Cefalú, Jacme maridariá amb Blanca de Nàpols, filha de Carles IInd d’Anjau. Aital poguèron tornar los sius filhs a Carles, ostatges a la Corona d’aragon dempuèi l’an 1323.
L’origina de l’idèia de conquistar Sardenha venguèt mai reala quora lo Comte de Barcelona Jacme IInd recebèt l’ajuda militara que caliá per part de Sanç Ir de Malhòrca en 1321. Puèi encara, Jacme visitèt Aragon e valència e li foguèt tanben confirmat que receberiá d’ajuda militara.
Mas Ug II d’Arborèa, aliat dels catalans, e que declarava que fins a una tresena part del Jutjat de Càller èra de la sieuna proprietat, avertiguèt que los pisans balharián pas l’illa e calguèt anar a la guèrra contra los meteisses. La batalha de San Gavino, per començar, entraïnèt una retirada dels pisans a Esglésias e Càller.
L’arribada dels catalans a Sardenha
En mai de 1323 tres flòtas sortiguèron de Catalonha e Malhòrca dirigidas per lo prince Anfós. Lor tòca èra Sardenha. En junh desbarcan al Gòlf de Palma di Sulci, al sud de sardenha. Lèu un grop de nòbles sards arribèt per jurar lor servici al prince Anfós.
Los catalans marchèron dreches vèrs Esglésias, asetjada per Ug IInd d’Arborèa, aliat dels catalans. Lo sètge durèt fins al febrièr de 1324. Puèi d’aragoneses e d’arboreses marchèron vèrs lo castèl de Castel di Castro. Caliá crosar de paluns e l’armada acampèt sus un puèg, ont uèi i a la vila de Bonaire.
Los pisans envièron a Manfredi della Gherardesca amb mai d’òmes. Arribèt a Sardenha amb 52 vaissèls, 6.000 òmes d’infantariá, 500 cavals e dos mil balestièrs mas volguèt pas luchar amb la flòta catalana. Segon la Cronica de Pèire lo Ceremoniós « en aquela lucha ja avián aucit mai de 300 òmes mas tornèt (Manfredi) a la batalha e nafrèt lo prince Anfós. Recebèt mai de 19 còps d’espada mas contunhèt la lucha e lèu perdèt la bandièra ».
Car la Batalha de Lutocisterna se debanèt alara. Los catalans, valencians, malhorquins e aragoneses avián d’artilhariá amb eles e poguèron lèu ganhar lo prat batalhièr contra los pisans. Malgrat aquò, Manfredi della Gherardesca e 500 cavalièrs poguèron arribar al castèl asetjat. Lor flòta foguèt raubada pels catalans e l’armada pisana fugiguèt.
Pasmens, e malgrat que Manfredi della Gherardesca poguèt se salvar, foguèt una victòria plan importanta pels catalans pr’amor que lo sètge de Castel di Castro finiguèt lèu. Lo meteis 19 de junh foguèt signada la rendicion e Pisa balhava Sardenha a Jacme. Totun, de pisans e de genoveses demorèron a Càller, la darrièra vila sarda qu’encara avián.
Uèi los istorians confirman qu’èra plan malaisit pels pisans de ganhar aquela guèrra, car l’armada catalana aviá mai d’11.000 òmes e tanben avián coma d’aliats als Doria, los Malaspina e los Sassaresi, qu’aimavan brica los pisans. Sonque la flòta catalana amassava mai de 300 vaissèls. La flòta èra tan granda que fòrça princes italians aguèron paur d’un desbarcament catalan a la meteissa peninsula italiana. De remembrar que i avián fins a 20 còcas, 53 galèras, 25 velièrs a mai de transpòrts per de cavals.
En mai d’aquò los pisans perdèron la batalha pr’amor qu’envièron la cavalariá pesada (fins a 1.000 cavalièrs) a un terren de paluns. Ailà foguèron trobats los celèbres almogavèrs, que poguèron usar lo terren per los ajudar. Sonque lo cap de l’armada pisana e qualcunes cavalièrs poguèron fugir. La rèsta foguèt aucida o venguèron presonièrs.
Segon una cronica comtemporanèa los pisans, dirigits per Enric della Mula, trapèron 2.000 òmes e 800 cavalièrs. Los pisans sonque avián 200 cavalièrs e 300 òmes. Los pisans auciguèron 160 catalans e arribèron a nafrar lo prince Anfós mas perdèron mai de 200 òmes e 100 cavalièrs. Quand arribèt Manfredi amb mai d’òmes la batalha ja èra finida.
Lutocisterna foguèt la sola batalha que i aguèt a l’illa de Sardenha al prat batalhièr demest de pisans e de catalans en aquela guèrra mas foguèt una victòria gigantassa pels catalans ; lèu Pisa balhava tota l’illa als catalans.
De catalans e d’aragoneses poguèron crear lèu lo reialme de Sardenha e Corsèga après se declarar vassals del papat e pagar 2.000 pèças d’argent a Bonifàci VIIIn. Tanben calguèt enviar 100 cavalièrs e 500 òmes per protegir lo Papa e renonciar a Sicília.
