L’INDEPENDÉNCIA DE VALAQUIA (1324)
Basarab Ir , (1270-1352) foguèt un voivode valac qu’après venguèt lo primièr dirigent independent de Valaquia. Malgrat que lo nòm a una origina turca mai d’un fònt istorica confirma que foguèt valac. Uèi a doas teorias qu’explican la sieuna arribada al poder en aquel estat medieval. La primièra ditz que i arribèt en 1304 après expulsar lo fondator de Valaquia, Radu Negru. La segonda ditz que i arribèt a travèrs del sieu paire Tocomeri en 1310.
Lo primièr document escrich que parla de Besarab es de l’an 1324. Era vassal de Carles Ir d’Ongria, encara en 1325. Pasmens, conquistèt lo Banat de Severin e tanben ataquèt lo sud del Reialme d’Ongria. Basarab balhèt lo sieu sosten a Miquel Shishman de Bulgaria quora aquel ataquèt Serbia. Totun, ambedos armadas aliadas perdèron lo prat batalhièr a Velbazhd en 1330.
Après aquò, Carles Ir d’Ongria envasiguèt Valaquia, mas los valcs ataquèron los ongreses per suspresa a Posada en 1330. Aquela batalha finiguèt amb la soberaneitat d’Ongria a Valaquia e aqueste país se declarèt independent amb Besarab. Los descendents de Besarab dirigiguèron Valaquia al long de dos sègles. La region actuala de Bessarabia a aquel nòm per onorar Besarab.
Ans de joventut
Besarab foguèt lo filh de Tocomeri, e qualcunes cercaires dison que foguèt un senhor feudal. Segon una ipotèsi seriá descendent de Seneslau, un senhor valac del sègle XIIIn. Lo sieu nòm, pasmens, Besarab, es d’origina turca.
Totun, lo papa li envièt una carta ont lo nomenava prince catolic en 1327. Mas la Cronica Illuminada lo definís coma « cismatic », çò que vòl dire mai ortodox que catolic. La sieuna arribada al poder, tanben es escura. D’ancianas cronicas romanesas ofirmavan que Valaquia aguèt l’independéncia amb Radu Negru, que seriá arribat a Valaquia en 1292.
Mas Besarab foguèt nomenat pel primièr còp en una carta de Carles Ir d’Ongria ont èra descrich coma « Voivode de Valaquia ». En 1325 i a lo testimòni d’un Esteve que ditz que lo rei es plan mai flac que Besarab. Tanben lo mòstra coma traïdor a Ongria. Un document de 1329 inclutz lo sieu nòm al costat del dels bulgars, sèrbs e tatars coma d’enemics d’Ongria.
Quora Miquel IIIn de Bulgaria ataquèt Serbia en 1330 aviá tanben una armada de valacs per l’ajudar. Mas lo rei de Serbia, Esteve Dusan confirmèt que Besarab l’ajudèt contra los bulgars. Foguèt alara quora Carles Ir d’Ongria volguèt tornar a aver la soberaneitat realal sus Valaquia.
Envasiguèt Oltenia, capturèt lo Fòrt de Severin e nomenèt de nòus dirigents locals en setembre de 1330. Besarab balhèt 7.000 marcs d’aur coma tribut al rei. Mas Carles Ir volguèt pas. Contunhèt la sieuna campanha e patiguèt una òrra famina. Calguèt signar un armistici e se n’anar de Valaquia.
Pasmens, los valacs ataquèron los ongreses al sud dels Carpats. L’armada reiala ongresa foguèt chaplada e lo rei fugiguèt. La Batalha de Posada ajudèt Besarab a començar una politica exteriora. Ajudèt Ivan Alexander per venir rei dels bulgars en 1331.
Un nòu palais foguèt bastit e tanben la rebastida de Curtea de Arges pendent la decada de 1340. Tanben foguèt bastida la Glèisa de Sant Nicolas. Lo sieu filh Nicolas venguèt co-senhor de Valaquia en 1344. E loís Ir d’Ongria ataquèt Transilvania tornarmai en aquel an. Nicolas visitèt lèu Loís Ir e li jurèt aumenatge.
Segon fòrça istorians, Besarab moriguèt en 1351 o 1352. La sieu molher foguèt Marghita. La sieuna filha Teodora foguèt maridada amb lo tsar de Bulgaria Ivan Alexandre. Segon plusors istorians actuals, la batalha de Posada balhèt l’independéncia a Valaquia.
Los sieus descendents contrarotlèron Valaquia pendent dos sègles. Un dels sieus descendents foguèt Vlad Dracula. En aquela batalha, los valacs avián d’arquièrs e de cavalariá e ataquèron l’armada ongresa de mai de 30.000 òmes a las montanhas.
Per l’istorian Sălăgean « aquela victòria balhèt l’independéncia a Valaquia d’Ongria. Foguèt lo primièr principat romanés independent. E malgrat que los ongreses contunhèron de demanar leialtat als valacs aqueles sonque la balhèron de temps en quora, quand èra del sieu interés».
La guèrra d’independéncia valaca
La guèrra comencèt pr’amor del voivode de Transilvania. En 1330 los ongreses conquistavan Severin e la balhèron a un nòu voivode. Besarab demanèt la patz e aufriguèt 7.000 marcs d’aur a Ongria a mai de balhar la vila de Severin. Mas Carles Ir volguèt pas.
Los ongreses contunhèron endavant sens enviar abans d’òmes per reconéisser lo terrèn. E arribèron a Curtea de Argeș, la vila la pus granda de Valaquia. Besarab aviá fugit a las montanhas mas Carles volguèt lo caçar.
Après qualcunes jorns, Besarab e Carles Ir signèron un armistici. Mas los valacs, après aquò far, ataquèron los ongreses, que foguèron lèu desfachats. La batalha demorèt dos jorns. Lo prat batalhièr es encara uèi un mistèri. Per qualcunes istorians se debanèt a Loviștea, per d’autres a Transilvània. Per Djuvara pasmens, se debanèt a Oltenia e Severin.
L’armada valaca aviá mens de 10.000 òmes ; d’arquièrs, de cavalièrs, d’infantariá e de paisans. Carles Ir fugiguèt a Visegrad. Foguèt aital cossí subrevisquèt l’estat valac e una guèrra que finiriá pas fins a 1344. Mas Valaquia contunhèt encara coma estat medieval europèu pendent 200 ans e aquò arribèt pr’amor de Besarab e la Batalha de Posada.
