LO REIALME DE ZIMBABWE
CAM.- Lo conegut Reialme de Zimbabwe foguèt un estat medieval que i aguèt al nòrd de l’estat african actual de Zimbabwe entre aperaquí l’an 1220 e 1450 creat pels shona. Lo capluòc foguèt a Masvingo (que vòl dire Murs) e qu’es mai conegut uèi dins lo mond arqueologic coma lo Grand Zimbabwe, car es encara la màger estructura precoloniala del sud african.
Zimbabwe en shona vòl dire « lo grand ostal de pèira ». La capitala, Grand Zimbabwe, aviá lo meteis nòm que lo reialme. Uèi es un siti protegit a nivèl arqueologic. Totun, l’origina del nòm encara es escura e pas gaire compresa, malgrat que i a doas teorias que prepausan « ostal de pèira » e « ostal aimat ». Mai encara, d’autras teorias confirman que los ostals d’aquela vila èran religioses, a mai de residéncia reiala.
Pendent lo sègle XV aquel reialme contrarotlèt çò qu’uèi seriá lo territòri situat entre los flume Zambezi, Mazowe, Ruenya, Hunyani e las montanhas d’Umvukwe. Totun, aperaquí l’an 1430 lo prince Nyatsimba Mutota conquistèt de nòvas tèrras en Mutapa e i bastiguèt un nòu reialme. Sonque una generacion après lo reialme de Mutapa provoquèt lo declin del reialme de Zimbabwe e gaireben la sieuna fin pr’amor de la concurréncia economica e politica. En 1450 la capitala del Grand Zimbabwe ja èra estada abandonada.
Un declin rapid
La fin del reialme de Zimbabwe se debanèt, segon qualcunes cercaires pr’amor de la naissença d’un eis nòrd-sud que trinquèt lo poder dels shona. Al nòrd, Mutapa ganhèt de mai en mai l’estructura administriva de Zimbabwe. Mas causiguèron bastir pas una vila de pèira cossí s’èra debanat en Zimbabwe. Al sud, lo reialme de Butua venguèt mai pichon, mas parièr en tot al reialme de Zimbabwe. E ambedós estats annexèron pauc a cha pauc çò que demorava de l’estat de Zimbabwe a mai d’autres estats africans, coma l’empèri dels Rozwi.
L’estructura sociala de Zimbabwe foguèt plan rigida, amb lo Mambo coma dirigent unic. I aviá tres classas socialas. E totes los abitants d’aquel estat devián pagar la talha. I aviá fins a 150 centres economics desseparats que devián pagar d’impòstes cada an. E totes avián un centre regional tanben bastit en de pèira.
Zimbabwe contrarotlèt lo comèrci d’ivòri e d’aur dempuèi l’interior continental vèrs la còsta. Aquò èra cambiat per de mercas aràbias e asiaticas, que podián èsser trobadas sovent en Zimbabwe. Tanben foguèt practicat e plan l’elevatge. En mai d’aquò, l’economia d’aquel estat medieval african se basèt tanben en l’aur, lo coure e lo fèrre.
L’elevatge, pasmens, sembla que foguèt reservat per la classa pus nauta de la societat de Zimbabwe. Los dirigents de Zimbabwe, a mai, menèron la tecnica de bastir la pèira de biais arquitectonic a l’airal e foguèt pr’amor d’aquò que venguèt un dels sitis medievals africans pus originals e rics de l’epòca. Un fach qu’uèi encara se debana a nivèl arquologic, malgrat que cal estudiar mai la sieuna istòria e societat, encara uèi escuras.
