LA CANSO D’ANTIOCHA

Christian Andreu.- La celèbra Canso d’Antiocha, es una cançon de gèsta medievala occitana escricha aperaquí l’an 1130 e es demorada fins a uèi com un dels màgers tresaurs occitans medievals. Pasmens, òm sovent barreja aquela cançon de gèsta occitana amb la Chanson d’Antioche, una autra cançon de gèsta medievala de l’epòca, escricha per Richard le Pèlerin en francés e benlèu un pauc aprés, en l’an 1180.

Segon qualcunes istorians alemands foguèt escricha per Gregori Bechada, un cavalièr lemosin de Rilhac de las Tors, que tanben auriá participat en la primièra crosada e que seriá estat present pendent lo sètge de la vila d’Antioquia pels crosats en l’an 1097. La cronica de  Jofre de Vigeois afirma que la cançon foguèt escricha lo primièr còp en latin, e èra una demanda de l’evesque de Lemòtges Eustorg. Pr’amor d’aquò, cèrts istorians confirmèron que l’original deuriá èsser escrit entre los ans 1106 e 1118.

Puèi, e segon lo vejaire d’autres estudioses seriá estada tornada a escriure un segond còp, mas alavetz en occitan. L’original en latin doncas auriá pas subreviscut. Cossí que siá, es una cançon de gèsta diferenta de la francesa Canson d’Antioche, car seriá estada escricha plan abans e en una lenga diferenta del francés medieval, cossí foguèt l’occitan ancian. Uèi sonque ne demòran aperaquí 707 vèrses que demòran en Madrid. Lo tèxt original, d’efièch, foguèt descobèrt plan tard, en l’an 1868 per Jaime de Villanueva.

L’importància literaria e istorica de la Canso d’Antiocha (o Antioca) ven pr’amor que foguèt escricha en un temps plan luenh de l’epòca medievala e per rapòrt encara a d’autras lengas europèas coma lo meteis francés. L’interés de la meteissa soslinha la participacion dels occitans en la crosada al Pròche Orient dont lo comte de Tolosa, Raimond de Sant Geli, que dirigiguèt una granda armada d’occitans e catalans al costat d’autres caps crosats coma Boemond de Tarent o Godofred de Bouillon.

En mai d’aquò, lo tèxt es plan cuèrt, doncas òm coneis la descripcion de l’armada crosada davant los murs de la vila d’Antioquia mas pas gaire mai doncas sonque ne son demorats aperaquí 700 vèrses que Jaime de Villanueva auriá trapat en la Glèisa de Roda d’Isavèna (Aragon de parla catalana) e que puèi auriá menat fins a la Real Acadèmia de l’Istòria de Madrid. Pasmens, es descrich d’un biais estonant l’arribada d’aquela ost medievala europèa a de tèrras musulmanas:

“La batalha renguero divenres mati,

Pres la bafomaria, al cap del pont perri.

Reis Cormarans de Persa demandet Arloy,

Al cortes drogroman que entes son lati:

“Qual es aquesta gens que vei estar aisi ?

On vai ni que demanda, ni que quer ni que ditz?”

“Per fe”, ditz Arloys, “ja ni vis er mentitz:

Aisso es duc lo maines, c’an non vi pus arditz,

Fraire es al rei de Fransa, et es de linh Pepi,

Et altres, cel de Flandres, ve ab’el atressi;

Per son dreit non l’apelo don Rotbert Baldoï,

Car fo filhs del Frison c’apelon en aissi….

Aital, l’arribada de la poderosa armada crosada a Antioquia es descricha en tot nomenar los diferents senhors feudals e cavalièrs a mai de l’infantariá e cavalariá sens nombre de tota Euròpa. Aquò es fach per mostrar la força dels crosats e provocar la paür als musulmans e, mai que mai, al gobernador d’Antioquia, que deuriá fugir e abandonar la vila se vòl pas un grand chaple. En aquela lista i tanben de noms de cavalièrs bascos e occitans, dont Gaston de Bearn, e encara d’autres de Navarra, Tolosa e lo Carcin,  Bordèus e Sentonje, d’Alvèrnha e del Peitieus.

De soslinhar tanben que la Canso nomena l’armada de Ramon Berenguèr, comte de Barcelona, al costat dels occitans. Un prètzfach sovent debrembat per l’istoriografia catalana actuala. En la Canso, lo personatge nomenat Arloïs vòl provocar la fugida del gobernador de la vila e aital poder dubrir las pòrtas de la meteissa als crosats. Mas aquel reagís pas cossí es esperat per Arloïs e considèra que cal se premanir per la batalha e luchar fins a la fin.

Una òbra culminanta

Malgrat que sonque n’es demorat un tròç, la Canso d’Antioca demòstra que la literatura occitana del sègle XI e XII pòt èsser situada entre las melhors del continent a l’epòca e que, en mai d’autres luòcs, tanben produsiriá d’autres tèxtes plan importants uèi dins la literatura medievala europèa. Per ansin, plusors istorians considèran que foguèt plan coneguda e celèbra a l’epòca pr’amor qu’òm pòt veire la sieuna influéncia encara en d’autras cançons de gèsta posterioras dont la Canso de la Crosada de Guilhèm de Tudèla, o la Guèrra de Navarra de l’occitan Guilhèm d’Anelièr (tolosan), ambedoas classificadas uèi coma classics, a mai d’autras,  a l’ora d’estudiar e conéisser plan la literatura medievala d’aqueles sègles.

Uèi encara es una òbra plan desconeguda del public general mas es tanben una òbra medievala màger del sègle XI. Pr’amor de l’epòca que foguèt escricha, balha fòrça a l’idèia defensada per mantuns cercaires e istorians occitans, coma Robèrt Lafont, que la literatura occitana foguèt una de las primièras e pus importantas pr’amor de la sieuna produccion.

Que s’espandiguèt puèi per tot lo continent e que, pr’amor de la sieuna qualitat, provoquèt una granda influéncia en la literatura d’autres païses, coma los trobadors e juglars franceses, alemands, catalans e italians, entre d’autres. Lo merit doncas de la Canso d’Antioca es que foguèt escricha en 1106, plan abans que fòrça autras cançons de gèsta medievalas. E, benlèu pr’aquò e la sieuna qualitat literària, cal demanar a l’istoriografia internacionala de reconéisser aquela posicion. O mailèu, daissar de l’amagar mai.