LO REIALME DE GORYEO
Lo reialme de Goryeo (pronunciat en corean Corio), foguèt un reialme que nasquèt en l’an 918 apuèi amassar çò que fins a l’epòca èran estats los tres reialmes que i aviá en la peninsula de Coràa. L’estat de Goryeo demorèt fins a l’an 1392. Uèi es considerat per l’escòla istoriografica coreana coma lo vertadièr estat qu’unifiquèt nacionalament Corèa, malgrat la sieuna fin al sègle XIV. Lo nom actual d’aquel país ven de Goryeo, pr’amor qu’èra pronunciat Corio, fòrça parièr al nom actual de Corèa.
Aital, e dempuèi lo sègle VII lo reialme de Silla dominèt la majoritat de la peninsula coreana, mas al sègle IX comencèt a s’escranchar internament per divèrsas causas. Aquò menèt lèu al reviscolament de dos nòus e tanben antics reialmes que ja avián existit abans en la peninsula coreana; çò es los reialmes de Baekje e Goguryeo. Totun, l’estat de Goguryeo foguèt conquistat lèu en l’an 918 pel general corean Wang Geon, que creèt al còp, un nòu estat, que seriá Goryeo.
La fauta d’ajuda militara al reialme vesin de Silla ajudèt Goryeo a l’ora d’annexar d’un biais pacific aquel reialme en l’an 935. Totun, que calguèt desfachar militarament l’autre reialme corean, Baekje, que sonque poguèt èsser conquistat aprés l’enviament d’una armada dempuèi Georyeo. Pasmens, tombèt en l’an 936. Aquela annada lo nòu reialme corean de Goryeo amassèt totes los territòris que i aviá en la peninsula de Corèa per primièr còp a l’istòria d’aquela peninsula. La sieuna istòria nacionala, al long de l’edat medievala coreana demorariá encara fins a l’an 1392.
Amb Goryeo la peninsula coreana dintrèt dins un periòde patz tras que long, çò qu’uèi es conegut pels istorians coreans coma epòca d’aur, benlèu pr’amor de l’espandiment del bodisme, qu’inondèt la peninsula de centres religioses (sonque a la capitala, Kaesong, i foguèron bastits mais de 70 temples bodistas).
D’un autre latz, lo comèrci floriguèt e demòran plusors fònts escrichas de l’epòca que confirman que i aguèt de vaissèls qu’arribèron fins a Orient Mejan, un fach nòu pels coreans de l’epòca. Kaesong, la capitala, foguèt la residéncia oficiala de l’emperaire de Goryeo (e aital reconegut pèls emperaires vesins de Japon e China). A mai, venguèt un centre tras qu’ordinàri del comèrci e la industria, a mai de l’art e la cultura (Corèa exportèt a l’epòca de centenats de milièrs de libres a China, que los revirèt del corean).
L’epòca daurada del bodisme
Uèi la majoritat d’istorians coreans dobtan pas a l’ora de classar quela epòca que visquèt la peninsula coreana jos l’estat de Goryeo coma una epòca de nauta prosperitat. E aquò que tanben i aguèt mai d’un episòdi de violéncia, coma quand Kitan Liao assajèt d’envasir Corèa dempuèi l’an 993. Malgrat aquò, los coreans resistiguèron militarament encara fins a l’an 1019 (çò que son gaireben 30 ans de guèrra) fins a la patz finala, qu’arribèt quand Kitan Liao decidiguèt d’atacar pas pus Goryeo.
De libres coma lo Tripitaka koreana (amb mai de 81.258 tèxtes e imatges) o poder imprimir de libres 200 ans abans qu’euròpa demostrarián l’importància del reialme de Goryeo e nivèl mondial pendent l’edat medievala.
