LA VILA DELS DIEUS

Christian Andreu.- Maugrat que quora parlam del Mexic d’abans de l’arribada dels espanhòls, totjorn restacam aquel territòri amb l’Empèri astèca, una autra cultura anteriora foguèt benlèu mai originala. Demorèt fòrça mai de sègles que los astècas e la sieuna influéncia territoriala seriá estada – segon l’arqueologia mai recenta – plan mai espandida. Parlam de la vila de Teotihuacan.

D’efièch, Teotihuacan foguèt una vila que tornèt donar la val de Mexic una nòva lutz culturala aprés la casuda de la cultura olmeca – finida ja abans de l’epòca cristiana-. AItal, del temps que totes lors abitants tornavan a caire dins una decadéncia culturala tras que prigonda, los abitants de la val de Teotihuacan comencèron de bastir una vila que quora los astècas i arribèron de sègles apuèi, la sonèron “la vila dels dieuses”. Encara uèi i anar e la visitar es causa d’estonament.

Aital, Teotihuacan foguèt la vila mai granda de Mesoamerica tota, abans de l’arribada dels astècas. N’i auriá pas cap coma aquela, e cap de cultura contemporanèa ne posteriora auriá una influéncia tan granda sus las autras coma Teotihuacan. Ne olmecas, ne toltecas, nimai los pròpris astècas aguèron una influéncia culturala tan granda.

Uèi l’arqueologia sap pas encara cossí se desvolopèt aquela vila, ne se foguèt una vila estatala – coma las anticas vilas grègas o polis – amb una nauta activitat comerciala o puslèu un empèri que daissèt de pichons estats dins son territòri per subreviure – coma se sap que se debanèt amb los zapotecans -.

Se foguèsse estat aital, l’Empèri teotihuacan seriá estat gigant a l’epòca, tre lo Gòlf de Tehuantepec fins a las longitudas mai septentrionalas de la Sierra Madre Occidentala – e aquò fa un estat dos còps màger que lo dels astècas -. Totun, la metropòli o vila maire s’espandiguèt per la val de Teotihuacan prèp del flume San Juan e d’autres rius mai pichons. Una civilizacion “idraulica” nomentada aital per l’arquològ William Sanders, que i trabalhèt pendent d’annadas.

Una vertadièra metropòli americana

Res a veire amb vilas europèas medievalas de l’epòca. Los mai de 20 Km2 descobèrts fins fa gaire donavan d’abitacion a entre 125.000 e 250.000 abitants. Los ostals èran cairats de 50 x 60, sens de membres coma norma generala. Solament los palais e los ostalasses de la classa sociala mejana e mai nauta n’avián divèrsas, de cambras.

Totas aquestas èran orientadas vèrs l’Avenguda dels Mòrts e de membres e dormitòris se dubrissián a d’espacis verds – coma d’atris romans -. Los murs èran decorats amb d’scènas mitologicas subrebèlas. Luenh d’aqueles ostals d’aquela classa, i avián de pichons ostals d’artisans o de pichons comerçants.

La produccion pus espandida se fasiá amb d’obsidiana e la ceramica foguèt atanben tan estonanta qu’arribèt fins a territòri maia e mai enlà encara.

Per ansin, e amb una agricultura fòrça aigada, poguèt exportar de fuelhas, de coltèls, de sagetas e tot d’obsidiana pertot Mesoamerica. E maugrat que ne son demorats de centenats d’ieroglifes, a pas demorat cap d’escritura. Pr’aquò se sap pas encara cossí èra lo govèrn de Teotihuacan. Ne quala lenga parlavan. Benlèu Nahuatl ?

Aprés divèrses sègles de comèrci – e benlèu conquista – l’Empèri de Teotihuacan finiguèt subtament al sègle VII a.C. Las causas dirèctas son malaisidas de confirmar. D’unes arqueològs parlan de degeneracion environamentala totala – desforestacion massissa – del temps que d’autres d’una invasion e conquista exterioras.

Arqueologicament es confirmat que la majoritat de la vila foguèt destrucha pel fuòc. Mas qual enemic foguèt tan poderós a l’epòca per finir amb una civilizacion qu’aviá demorat pendent de sègles ?

Qualqu’unas ipotesis istoricas soslinhan que, pendent la quita epòca de la fin de Teotihuacan, de milièrs de chichimècs desseparats en plusors tribús e clans nomadas arribèron a l’airal teotihuacan. E poirián plan èsser estadas aquelas tribús nomadas la causa dirècta de la desaparicion de Teotihuacan de l’istòria.