SANT ADALBÈRT, TRE POLONHA E BOÈMIA
Michal Čukan.- La Boèmia de la decada 970 èra un estat mai dins lo mond crestian, en la frontièra del mond germanic e seguit sonque parcialament per una autre comtat eslau, la dinastia dels Piast en Polonha. Ambedos estats èran vesins de l’empèri germanic e lors interesses politics dependián sustot de la lucha politica demest Saxònia e Baviera. Los boemians, amb lor comte Boleslav II coma cap (de la familha dels Premysl) decidiguèron donar son supòrt a Enric, Duc de Bavièra. Enric dintrèt en la lucha pel tròn imperial contra Oton II. L’ajuda militara dels boemians a Enric entraïnèt divèrsas expedicions de l’armada imperiala vèrs Boèmia contra Boleslav. I aguèt pas de patz fins l’an 977 quora i aguèt una nòva reconeissença del comtat eslau coma vassal de l’empèri.
A l’epòca ja existissiá en aquela epòca en Praga un diocèsi pròpria, que dependiá de l’arquevescat de Mainz. Lo primièr evesque foguèt Dietmar, d’origina germanica, que mestrejava la lenga eslava. Apuèi sa mòrt, venguèt Adalbèrt (Vojtech en chèc), de la dinastia Slavnik, la soleta fòrça que podiá encara questionar los Premysl en Boèmia. Los Slavnik èran, segon la tradicion, apertenents a una partida de la tribú dels croatas carpatics qu’anèron pas amb l’ondada principala de la migracion croata als Balcans, en chèc sonats Charvati.
A mai d’aquò, avián de ligams de familha amb los quites Premysl mas dempuèi son castèl de Libice nad Cidlinou seguissián una politica totalament independenta. Amb la mòrt del comte Slavnix, son cap principal, la familha demorèt mai fèbla e en l’an 995 foguèt gaireben chaplada car apuèi lo brèu reialme de Libice, Boleslav II ordonèt maselar totes los membres de la dinastiá Slavnik.
Los unics filhs que se sauvèron foguèron Adalbèrt e Radim, mai conegut coma Gaudencius en latin. Ambedos fraires foguèron clau dins lo procès d’evangelizacion de l’Euròpa Centrala del sègle Xen. Ambedos daissèron Praga abans d’aquela lucha demest los Premysl e los Slavnik e demorèron un cèrt temps en Roma abans de se n’anar cap a Polonha.
Encara abans d’i arribar, Adalbèrt cristianizèt en 993 Vajk – que gaire après seriá lo primièr rei d’Ongria amb lo nom d’Esteban. La conversion dels pagans balto-prussians foguèt la tòca següenta e aquò se passèt amb lo darrièr dels Adalbèrt.
A la recèrca d’Adalbèrt
Prèp de la vila actuala de Danzig foguèt aucit pels pagans prussians que volián pas rompre amb lors tradicions paganas. Lo comte polonés, Boleslav lo Brave aufriguèt tant aur coma lo pes del missionièr per poder l’aver. Fin finala, en l’an 1000 las rèstas d’Adalbèrt demorèron sepelidas en Gniezdno, un luòc causit coma sèu del primièr arquevescat en Polonha. Amb sa preséncia pendent la ceremònia, Oton III, fraire d’Adalbert Vojtech foguèt nomenat arquevesque.
Mentrestant Polonha creissiá mai poderósa, Boèmia demorèt empachada per la mòrt de Boleslav II l’annada anteriora. Son filh, Boleslav III venguèt un comte mai crusèl. Cracovia foguèt annexada pels poloneses e venguèt, temps apuèi , un arquevescat pròpri. Boleslav lo Brave de Polonha profechèt l’oposicion intèrna contra lo nòu comte boemian –que sonque foguèt regent tres annadas- e la lucha tre los Premsysls contunhèt.
E arribèt a annexar brevament quasi tota Boèmia. Mai permanent foguèt era sua conquista de Moràvia e, a mai, volguèt espandir son territòri fins la termièra eslovaca-ongresa actuala del Danubi, en tot luchar contra los arpadians. Mas l’empèri germanic voliá pas que Polonha arribèsse a èsser tant egemonica.
Lo nòu emperaire Enric II ajudèt Oldrich de Boèmia per tuar Jaromir e lo montar al tròn boemian e sonque demandèt un vassalatge mai fisèl. Que foguèt ratificat en divèrsas escasenças e, per ansin, los boemians participèron en mantunas campanhas contra las tribús eslavas qu’encara èran paganas dins la frontièra imperiala. Aqueste supòrt foguèt profechat pels boemians per tornar aver Boèmia e enviar Bretislav, filh d’Oldrich. Aital, lo territòri demorèt administrat per un jove Premysl fins l’an 1035, que poguèt èsser coronat, amb la permission imperiala, rei de Boèmia.
Son oncle Jaromir capitèt pas apuèi la mòrt d’Oldrich e Bretislav dintrèt dins una longa campanha contra Polonha en tot conquerir de tèrras discutidas durant decadas; Silèsia. En mai d’aquò, poguèt tornar aver lo còrs d’Adalbèrt per los boemians, maugrat que, segon la tradicion, prenguèsse lo còrs de son fraire Radim.
La figura d’Adalbèrt foguèt encara mai venerada apuèi sa santificacion en Boèmia, Polonha e Ongria, de luòcs ont lo legat evangelizador foguèt mai grand. Fins Prussia reconeguèt Sant Adalbèrt coma patron e mai d’un intellectual catolic eslovac contunhèron aquela tradicion encara pendent l’an 1870, quand foguèt creat lo Collectiu de Sant Adalbèrt, una vertadièra plataforma de promocion de la lenga e cultura eslovacas dins lo Reialme d’Ongria. Ansin foguèt onorada l’òbra unificadora dels pòbles de l’actual Visegrad, jos lo rite catolic que se debanèt al sègle X.
