L’ARABI MEDIEVAL

Christian Andreu.- L’arabi medieval foguèt una de las lengas pus importantas en Asia mas tanben en Euròpa e Africa  al long de tota l’edat medievala. Val pas dire qu’un grand nombre d’òbras classicas mai ancianas, coma de tèxtes romans e grècs tanben arribèron d’un biais indirècte a la coneissença de l’euròpa medievala pr’amor de reviradas de l’arabi e pas dirèctament d’aquelas lengas. A mai, la creacion d’òbras literàrias mas tanplan scientificas aràbias cresquèt plan durant los periòdes Omeia e Abbasida e tanben aquelas òbras foguèron puèi una rica fònt de coneissença pels europèus, sustot a travèrs de reviradas occitanas, catalanas e castelhanas.

L’arabi medieval es nomentat pas aital pels arabis uèi lo jorn, mas arabi classic. Es aital considerat l’arabi parlat e, sustot, escrich dempuèi lo sègle VII, basa de l’arabi parlat uèi lo jorn. Tanben es conegut coma arabi coranic. Uèi l’arabi estandard modèrn  es aquel arabi que l’a coma basa e se’n considèra eiretièr dirècte. Pasmens a un estil e lexic diferents malgrat que la morfologia e la sintaxi sián semblantas.

L’arabi medieval a la siá origina justament aprés la mòrt de Maomet e s’espandiguèt d’un biais important pel nòrd e sud de la peninsula aràbia al sègle VII. Segon qualqu’unes cercaires la siá origina foguèt benlèu lo dialècte tribal dels Njad qu’aurián ajudat a crear una sòrta d’arabi estandardizat escrich en aquela epòca plan diferent del dialècte parlat en vilas grandas, brica aimat pels arabis nomadas. L’escritura qu’auriá aquel arabi coma referéncia seriá l’aramèu. Cossí que siá, pendent lo sègle VIII, ja èra creat e utilizat per escriure de tèxtes plan importants, coma lo Coran.

La lenga aràbia, totun, es fòrça mai antica, e la lenga usada abans del sègle VII es coneguda uèi coma arabi ancian. Amb la conquista de grandas parts d’Asia, Africa e Euròpa pendent los sègles VIIen, VIIIen e IXen  venguèt una sòrta de lingua franca parlada per fòrça comunautats lingüisticas desparièras de l’araba en Africa del Nòrd, Orient Mejan e encara la Bana d’Africa. Aquò ajudèt plan l’idèa que fòrça d’aquelas comunautats avián suls arabis que consideravan qu’èran superiors a d’autras nacions pr’amor de lor libre sagrat escrich sonque en la siá lenga.

L’espandi d’una lenga

Lèu venguèt la lenga mai usada en fòrça païses coma lenga ideala per la poesia, la sciéncia o la religion. De savants de la lenga creèron un modèl que caliá imitar e, pauc a cha pauc, l’arabi medieval comencèt a s’espandir demest païses tan luenhans coma Marròc e Índia, que donèt tanben a lors parlaires l’idèa d’una comunautat unica: l’Islam.

Per comprene melhor cossí foguèt diferent de la lenga actuala cal saber qu’uèi l’arabi medieval (classic) es parlat per milions de personas coma una segonda lenga, plan diferenta de l’arabi dialectal parlat dins la sieuna region. Los accents mai diferenciats an coma rason originala la conquista d’autras comunautats amb de lengas pròprias, coma còptes, berbèrs, arabis del sud o aramèus.

Un còp d’uèlh rapid permet agachar los luòcs ont aquela lenga foguèt impausada pendent la conquista; al nòrd african pr’amor qu’ailà èra (e es encara) parlada la lenga berbèr, mai al sud de Sahara pr’amor de l’existéncia de plusors lengas tribalas de comunautats pas semiticas. En Turquia, Iraq e Iran pr’amor de la preséncia de lengas coma lo kurd o lo persan. Pendent l’edat medievala l’arabi medieval poguèt pas s’impausar totjorn e uèi encara es pas majoritari dins fòrça regions islamicas.

Lenga administrativa

Per ansin, l’arabi medieval venguèt lèu la lenga utilizada per l’administracion dels califats Omeia mas tanben Abbasida, e s’espandiguèt per tota la Mediterranèa. Mas cal remembrar que sonque se debanèt aquò d’un biais escrich, car l’arabi actual e mai encara l’arabi medieval aguèt fòrça dialèctes plan fòrts que permetián la reconeissença rapida de l’origina geografica de la persona a l’ora de parlar.

Aital e malgrat que los pus importants autors medievals universals escriguèron en arabi (i aguèt tanplan d’autors crestians qu’escriguèron una part de la siá òbra tanben en arabi medieval coma Raimond Llull), l’espandiment de la lenga araba medievala foguèt pas parièra a la conquista. Benlèu pr’açò l’administracion dels luòcs conquistats deviá utilizar una unica lenga comuna per tots e que totes devián comprene (malgrat qu’aquel foguèt pas lo cas). E coma se debanèt amb lo latin pendent la fin de l’Empèri Roman d’Occident e puèi, fòrça comunautats resistentas a la conquista aràbia, coma plusors sèctas crestianas pas catolicas o ortodòxas d’Africa e Asia volguèron pas lo parlar e aital i aguèt una diglossia entre çò qu’èra escrich e çò qu’èra parlat.

Uèi ne son demoradas d’òras literàrias excepcionalas coma las del poeta andalós Ibn Hazm o Ibn Arabi, marroquins coma Ibn Kaldhoun o Mainonides o encara lo mameluc egipcian Ibn Kathir entre d’autres. De cercaires coma Averroes, de filosòfs coma Al-Kindi, de biològs evolucionistas coma Al-Jaziz o de matematicians coma Ibn Al-Haytham, daissèron d’òbras universalas unicas qu’ajudan a comprene melhor l’edat medievala coma una de las epòcas d’espandiment de la sciéncia, l’art e la filosofia. La revirada de fòrça d’aquelas òbras a lengas romanicas e d’autres autors antics latins e grècs tanben provoquèt un grand saut dins la coneissença generala de l’umanitat medievala.

Sens la lenga aràbia medievala doncas lo vejaire que podèm aver sus aquela epòca es brica entièra. E reconéisser que l’arabi medieval foguèt una lenga internacionala amb una importància granda coma lo latin seriá un afar de justícia. Plan mai importanta que de lengas localas fòrça mens importantas a l’epòca coma lo francés, l’alemand, l’anglés, l’occitan o lo castelhan. Que, malgrat aquò, encara contunhan d’èsser pus estudiadas, benlèu pr’amor de l’etnocentrisme europèu d’uèi lo jorn.