LOS QU’AUCISSON

Christian Andreu.- Lo continent american tanben vegèt cossí se formavan poderoses estats pendent l’epòca medievala. A mai de la recenta descobèrta qu’un vilatge maia poiriá èsser estat trapat en Florida, d’estudis actuals confirman l’origina del nom d’una de las confederacions pus celèbras d’America del Nòrd, çò es la Confederacion Iroquesa.

Haudenosaunee, nom qu’utilizèron los iroqueses pendent epòcas posterioras (quora i aguèron de contactes amb d’europèus) o mai coneguda encara coma la Confederacion Iroquesa, foguèt un estat qu’existiguèt entre 1142 après lo Crist e la fin del sègle XVIIIen.

Per ansin, e maugrat que divèrses arqueològs confirmèron la creacion d’aquel estat indigèna american en 1142, d’autres preferisson situar aquel moment istoric en 1451 après lo Crist. Cossí siá, ambedoas datas pòdon èsser plan inclusas dins l’epòca medievala mondiala maugrat que la fin de lor estat se debanesse pas dins aquel periòde, mas pus enlà.

Las cinc nacions

Aital, la legenda orala iroquesa parla (pas encara demostrat arqueologicament mas totun jamai negat) del Portaire de Patz (Skennenrahawi en lenga Mohawk), atanben conegut coma Dekanawida o lo fondator de la confederacion sía en 1142 o 1451: de Mohawks, d’Oneidas, d’Onondagas, de Cayugas e de Senecas acceptèron la prepausta de fondar una Liga de la Patz que encara en 1722 auriá un nòu membre: la tribú dels Tuscarora (e que fariá cambiar lo nom de la Confederacion a Liga de las Sièis Nacions abans de la sieuna pròcha fin).

L’istòria de la legenda de Dekanawida, qu’aguèt lèu lo supòrt tras qu’essencial de doas femnas (Jigonhasee e Hiawatha) es fòrça complèxa e l’arqueologia actuala encara a podut pas confirmar la sieuna existéncia istorica. Totun, çò que s’es podut demostrar es que la Confederacion Iroquesa s’espandiguèt per un territòri gigantàs al nòrd-èst d’America del Nòrd: de l’estat de Nòva-York fins lo fluvi Sant Laurenç e mai enlà encara, fins los Grands Lacs e Pennsylvania. A mai de las tribús de la confederacion encara i aguèt d’autres aligats temporals atanben iroqueses coma los Erie, los Susquehannock, los Hurons, los Wyandot o los Cherokee.

D’enemics tradicionals de totas las tribús indigènas que i aviá al torn de son territòri, los iroqueses foguèron d’enemics crusèls dels europèus quora arribèron fins ailà en 1508 per primièr còp (maugrat qu’oficialament amb Jacques Cartier en 1535).

Totun, çò de mai susprenent uèi lo jorn es la nòva teoria arquologica sus l’origina del nom Iroquois. Es la prepausada pel cercaire Peter Baker, que confirma qu’a pas una origina ne francesa nimai anglesa. Segon Baker, los bascos avián visitat lo territòri iroqués a travèrs lo fluvi Sant Laurenç dempuèi au mens lo sègle XIVen.

Segon lo cercaire, Iroquois ven d’Hilokoa, çò es “los qu’aucisson” (pr’amor de la raitz Hil-(tuar) e –koa (los de). La pròva definitiva seriá que la letra l foguèt jamai utilizada per las tribús del luòc e pr’aquò cambièt a Irokoa (la h se pronóncia pas al sud d’Euskal Herria). Un nom que franceses e occitans apuèi cambièron per iroquois e iroqués. Per ansin, los iroquois o Hilokoak serián estada la gènt que tua , los qu’aucisson, un nom que d’autras tribús vesinas algonquinas atanplan utilizèron en aquela epòca per parlar dels membres de las tribús qu’apertenián a la Confederacion Iroquesa (los iroqueses se nomentavan eles meteisses Haudenosaunee o la gènt que demòra en de longs ostals). Segon los vesins foguèron “d’assassins”e aquò o confirmarián los bascos amb aquel nom. Una nòva teoria antropologica tras qu’estonanta.