LA SOCIETAT DELS BARBARS (4)
CAM.- Las vilas situadas entre los flumes Loira e Somme foguèron las que patiguèron mai l’ataca barbara dempuèi lo sègle II e III. Seràn aquelas que lèu seràn ja conegudas coma de vilas francas. Sonque ne seràn aperaquí 30 e totas amb un evesque. La sieuna populacion demorarà, pasmens, entre sonque 1 500 e 6 000 abitants. Mai al nòrd, encara es plan malaisit de parlar de vilas pr’amor que n’i aurà pas fins al sègle VII. Mas èran de vilas que poiràn pas èsser brica restacadas amb de vilas romanas coma Narbona, Marselha, Barcelona o Tarragona.
Sonque una vila ne serà l’excepcion: París, qu’a l’epòca arribarà fins als 20 00 abitants. Totun, lo mestièr de lors abitants serà ara nòu. I auràn de mens en mens artesans e los òmes de comèrci demoraràn mai e mai isolats. I aurà pas pus aristocracia romana e sonque l’Evesque e los nous arribats formaràn lo govèrn de la vila.
La societat de la Gàllia (amb diferéncias car lo sud mai romanizat sobreviurà melhor l’ataca dels francs e dels visigòts) patirà doncas una degeneracion economica: i aurà tanben de mens en mens moneda e per pagar los abitants de las vilas començaràn a pagar d’impòstes (la talha locala) amb de produches paisans. Los primièrs reis francs (al nòrd) e visigòts e ostrogots (al sud) auràn coma tòca la subrevivéncia de l’anciana moneda romana. Mas quò serà plan dificil d’aténher.
La moneda de plata o coure daissarà d’existir e sonque demorarà la moneda d’aur, que la majoritat dels abitants veiràn pas jamai al long de la sieuna vida. Pasmens, los reis visigòts e ostrogòts podèron crear encara de moneda d’un biais mai aisit qu’al nòrd (las tèrras èran tanben mai ricas) pr’amor que comprenián melhor los afars economics.
Mai riquesa al sud
Totas las vilas mai romanizadas del sud patiguèron pas tan l’ataca dels barbars. Lor economia èra pus fòrta. E lor societat atanben. Los reis visigòts creèron de solidi, l’anciana moneda romana, ara amb un pes de sonque 1,5 gr. mas sustot de tremises, pas tan bèls coma los romans. Lèu los reis visigòts e ostrogòts i donèron lors imatges. Al nòrd, l’afar foguèt pus malaisit e aquò demòstra que los francs comprenián pas plan cossí foncionavan aqueles espleches economics nomenats monedas.
I aguèt pauca moneda e una nauta deflacion. Circulava fòrça mens aur e plata (la majoritat de l’aur fugiguèt a Orient Mejan). Pauc a cha pauc los paisans començaràn a pagar la talha amb de fedas e l’economia vendrà mai e mai naturala segon lo cercaire Doehaerd. Mas encara caliá pagar lo vin, la sal, l’òli, lo peissum, que viatjava encara vèrs las grandas vilas gallicas del sud amb de moneda. O de teissuts, de pèls e d’armas qu’arribavan del nòrd, plan luenh. Per o far mai aisit de grècs nomenats negotiatores ajudaràn a comprar de joièls, de noiridura, d’esclaus. Tanben seràn d’egipcians, de sirians o de josieus, que demostrèron que lo comèrci mediterranèu foguèt capital fins alavetz.
Maugrat tot aquò lo comèrci demorèt plan redusit, pr’amor que lo transpòrt venguèt plan dangierós (e car). De vilas mediterranèas de la Gàllia del sud e d’Ispània ne foguèron l’excepcion pr’amor de la sieuna posicion geografica, de vaissèls e de camins, a mai de lor societat, fòrça desparièra de la societat franca que començava a se formar al nòrd e qu’aviá pas res en comun amb la societat gallo-romana del sud de la Gàllia e que demorèt aital malgrat la casuda politica de l’empèri.
