DE GÜELFS E GIBELINS
CAM.- Es causa tras que coneguda mas pas pr’aquò daissa pas d’èsser interessanta: la majoritat de vilas italianas medievalas del nòrd an de muralhas e de bastidas amb de diferentas formas segon lo grop politic qu’èra al poder quand foguèron construchas: de güelfs o de gibelins.
E òc, pr’amor que dempuèi l’an 1240 – que seriá benlèu lo primièr còp qu’aquelas paraulas (güelfi e gibelini) sortisson en d’escriches – aqueles dos grops politics dividissián lo nòrd italian en dos vejaires diferents, dos biais de veire la vida, doas concepcions politicas e umanistas desparièras, que sovent truquèron entre elas fins a l’extrèm d’arribar a la guèrra.
La division en mai d’una vila-estat ajudèt brica la patz a l’Itàlia septentrionala pendent l’epòca medievala. Una region coma Toscana era desseparada en, aumens, dètz vilas-estat (Florença, Arezzo, Grossetto, Livorno, Lucca, Massa-Carrara, Pisa, Pistòia, Siena e Prato).
Èran de vilas qu’èran sovent en guèrra entre elas: los güelfs èran d’acòrdi amb lo Papa (pas en tot) quand aquel defendiá nomenar d’evesques e arquevesques pr’amor qu’aviá lo drech d’o far sus los reis de la Tèrra. Los gibelins volián qu’aqueles foguèsson nomenats per l’emperaire alemand car èra lo solet qu’aviá lo poder sus la Tèrra e lo Papa aviá sonque poder sus lo cèl. A mai, los güelfs volián pas l’ingeréncia imperiala dins los negocis de cap comuna (vila) italiana. La noblesa, d’un autre costat, èra mai pròcha a l’emperaire.
Un problèma politic fòrça complèx
Quand l’emperaire Enric IV volguèt nomenar d’evesques alemands, lo Papa Gregòri VII l’excomuniquèt en 1077. Dempuèi alavetz i aguèron a l’Itàlia del nòrd de güelfs e de gibelins. Los afogats de l’emperaire foguèron sonats afogats de Waiblinger, luòc d’origina dels Hohenstaufen, la dinastia imperiala. E d’aquela paraula ne venguèt ghibelini o gibelins. Los güelfs èran mai d’acòrd amb los Welf, partidaris del Papa.
Pendent los sègles XII e XIII èra pus important èsser güelf o gibelin qu’èsser de Florença o Siena. Lo govèrn d’una vila podiá aital èsser aliat o enemic segon se foguèsse una causa o autra. Florença e Lucca, ont i aviá mai comèrci, foguèron normalament güelfas del còp que Pisa, Siena e Lucca gibelinas.
En mai d’aquò, la guèrra entre doas familhas de Pistòia desseparèt lors abitants entre de gibelins blancs e negres que luchavan a mòrt entre eles. Çò de meteis se passèt en Florença: la traïson entre los abitants de las vilas italianas èra un fach comun e sortir de l’ostal durant la nuèch tras que dangierós. Lo quite Dante (güelf) fugiguèt de Florença quora l’armada papala arribèt a la vila. E fugiguèt a l’exili pendent d’annadas, car los güelfs negres volián lo tuar.
Totun, los gibelins foguèron, amb lo temps, de mens en mens nombroses: la dinastia dels Hohenstaufen aviá pas pus lo poder imperial. Dempuèi 1250 los güelfs ganhèron en de vilas coma Florença: los nòbles foguèron enebits de comprar de cargas politicas municipalas e los paisans venguèron liures e propietaris de lors tèrras. E mai qu’en d’autres luòcs europèus, las vilas italianas daissèron endarrièr l’edat medievala. Ja al sègle XIII. Abans, plan abans que fòrça d’autres païses. Culturalament mas tanben politicament.
