LO TURC MEDIEVAL
Redaccion .- Una de las escrituras pus anticas en lenga turca son las celèbras escrituras d’Orkhon, trapadas a Mongolia en aunor del prince Kul Tigin e lo sieu fraire Bilge Khan, emperaire dels mongòls. Foguèron escrichas demest las annadas 732 e 735. Pasmens, aquel turc èra desparièr del turc otoman e lo turc modèrn. Foguèt classificat coma turc orkhon.
Lo pòble turc comencèt a s’espandir dempuèi lo sègle VI pertot Asia centrala, dempuèi Siberia fins al Mediterranèu. Los turcs seljucidas, qu’avián coma lenga lo turc oghuz, ancessor dirècte del turc actual, arribèron a Anatolia al sègle XI. En aquela epòca foguèt escrich lo primièr diccionari de lenga turca e una mapa dels luòcs ont èra parlada aquela lenga a mai dels divèrses dialèctes de la meteissa. Foguèt un pauc aprés que naissèt lo turc anatolian, ancessor medieval del turc actual.
![](https://medievaloc.com/wp-content/uploads/2023/11/TURC-2-300x170.jpg)
L’arribada de l’Islam
L’islam conquistèt la region aperaquí l’an 950 e lo turc venguèt una lenga amb fòrça influéncia araba. Tanben del persan. Foguèt alara quora naissèt la poedia diwan. La lenga oficiala de l’Empèri Otoman (1299-1922) foguèt una mescla de turc, aràbi e persan. Foguèt una lenga sens cap genre gramatical, de nuclèu final e plan regulara. Foguèt escricha amb l’alfabet aràbi dempuèi lo sègle XIII fins al sègle XX.
Los primièrs e pus ancians tèxtes escriches en turc medieval son d’aperaquí lo sègle XIII e començan amb los turcs otomans. Son qualcunes vèrses del sultan Veled. Pauc a cha pauc, aquel turc medieval s’espandiguèt coma lenga artistica e administrativa pertot Anatolia. E l’aràbi e lo persan comencèron un grèu declin a la region pr’amor de l’influéncia del turc otoman. Lèu s’espandiguèt encara mai, al nòrd de Siria, lo nòrd de Mesopotamia, e tanben lo nòrd d’Iran. Al sègle XV dintrèt en Euròpa e venguèt la lenga administrativa pus usada a la region orientala d’aquel continent al sègle XVI.
Lo turc medieval tanben es conegut coma Vielh Turc de l’Oèst (sègles XI-XV). Es diferent del Vielh Turc de l’Èst (uèi son un ensemble de mai de 30 lengas que i a en Asia). Lo Vielh Turc de l’Èst daissèt qualcunes manuscriches a Gansu e Xinjiang (China) e foguèt escrich, pendent los sègles VIII e X en alfabet indó, tibetan, sirian e sogdian. Son de tèxtes religioses, legals, literàris e scientifics a mai de privats, dont l’escritura d’Elegest , de Bain Tsokto (716), d’Altyn Tamgan Tarhan (724) e lo Libre de Devinalhas (sègle IX).
![](https://medievaloc.com/wp-content/uploads/2023/11/TURC-3-300x200.jpg)
De remembrar que lo turc vielh de l’oèst e puèi lo turc otoman foguèt una de las lengas pus importants d’Asia e puèi tanben d’Euròpa orientala pendent l’epòca medievala. Totun, e aprés la reforma lingüística d’Atatürk al sègle XX, qu’adoptèt l’alfabet latin, es pas pus compresa pels meteisses turcs. E es considerada coma una lenga escantida e despareguda, malgrat que subrevisquèt e plan la meteissa edat medievala.