LO REIALME DE GALAS
CAM.- Maugrat que jamai foguèt un problèma real èsser reialme o pas per èsser sobeiran (e lo cap d’estat podiá èsser plan un comte, un duc o un prince) i a de païses que la sieuna istoriografia tradicionala insistís que foguèron pas jamai un reialme. Es lo cas de l’escòla anglesa amb Galas. Mas se es plan cèrt que la majoritat del temps foguèt pas cap reialme unit e que demorèt devesit entre mantuns principats, Galas tanben foguèt un reialme e lo sieu rei Gruffyd ap Llywelyn.
Gruffyd ap Llywelyn (1010-1063) foguèt lo solet rei qu’aguèt Galas. Lo primièr e lo darrièr. E, d’efièch, sonque foguèt rei de Galas demest los ans 1055 e 1063, justament abans de l’arribada dels normands a l’illa en 1066. Gruffyd èra estat tanben rei de Gwynedd e de Powys dempuèi l’an 1039. Divèrsas causa explicant lo camin seguit fins a arribar a la pus nauta corona galesa.
En 1039 lo rei Iago de Gwynedd (una region septentrionala de Gallas) foguèt assassinat pels sieus pròpris òmes. Lo nòu rei foguèt Gruffyd ap Llywelyn. Lo filh del primièr, Cynan, fugiguèt a Dublin. Pauc aprés conquistèt Dyfed. L’òme que considerava que Dyfed èra sieu, Hywel, moriguèt aprés, vencut e assassinat per Gruffyd.
Gruffyd estimèt cossí podiá unificar Galas e decidiguèt alavetz bastir una armada màger que las dels autres reis e princes galeses. En 1047 ataquèt Towy e Dyfed e encara en 1052 gausèt d’atacar Anglatèrra. Demanèt una flòta a Irlanda e venquèt als normands e angleses a la batalha de Leominster.
Gruffyd, rei de Galas
Del còp que conquistava en 1055 Deheubarth lo sieu fraire Rys demanèt d’ajuda als vikings, qu’arribèron dirigits per Sweyn Godwinson lo meteis ans. Per li pagar los galeses li donèron lo territòri d’East Anglia (Anglia de l’èst). En octubre d’aquel an los angleses assagèron de tornar a lo conquistar mas patiguèron una grèva desfacha davant dels galeses e los òmes de Godwinson. Arribèron fins a Hereford e brutlèron lo castèl e saquèron la vila anglesa. Aquò donèt de temps a Gruffyd per conquistar la rèsta de Galas. En 1056 aliat amb Magnus (possible filh d’Harald Hardrada lo celèbre viking) venquèt tornarmai als angleses a Glasbury. Quan tornèt a Galas totes los princes e senhors feudals de tota la nacion reconeisson Gruffyd coma rei de Galas. E tanben los angleses o acceptèron.
En 1062 pachèt una patz amb lo rei anglés Edoard lo Confessor mas pauc aprés los angleses tornèron a dintrar en Galas per assajar de l’aucir. Fugiguèt per mar mas la prima de 1063 una flòta e una armada anglesas ataquèron Galas tornarmai. Aquel còp Gruffyd ap Llywelyn tornèt a fugir mas pendent lo viatge moriguèt. Quora desbarquèt – e uèi encara se sap pas segur ont foguèt capturat – lo sieu cap foguèt enviat als angleses. La Cronica d’Ulster ditz qu’aviá desbarcat a Irlanda e que èra estat aucit per Cynan, fugit de Galas en 1039.
Lo meteis Harold Godwinson – qu’aviá donat supòrt als angleses – maridèt la sieuna veusa e tot lo reialme tornèt a èsser desseparat en pichonèls reialmes independents. Harold moriguèt lèu lèu, a la batalha d’Hastings (1066) en tot luchar contra los normands de Guilhèm I. Los dos filhs de Gruffyd, assagèron pendent d’annadas de tornar a unificar Galas mas poguèron pas capitar. En 1069 ambedós filhs, Bleddyn e Rhiwallon moriguèron a la batalha de Mechain e Gallas tornèt a èsser jamai un solet estat politic unificat. Una autra causa es la nacion que, uèi encara, es plan viva e amb fòrça vam a l’ora de recuperar la sieuna lenga e cultura. La cultura d’un país nomenat Galas, qu’aguèt un bèl còp, un rei nomentat Gruffyd ap Llywelyn.
