LO SÉNHER DE LA SAPIÉNCIA
Christian Andreu.- Espepissar una mapa de l’Índia medievala vòl dire trapar un empèri gigant musulman que seriá, sègles apuèi, un dels mai grands de l’istòria d’aquela region de la planeta. Foguèt conegut coma Sultanat de Delhi. Totun, pas tota Índia demorèt sus contraròtle musulman. Lo sud de la península demorèt indó e liure d’aquela poténcia estrangièra. Lo fondator d’un dels autres grands empèris (indó) de l’epòca que foguèt Harihara I e lo reialme l’Empèri de Vijayanagara.
Harihara I (1336-1356), atanben conegut coma Hakka o Vira Harihara I foguèt lo fondator d’un empèri meridional indian que s’espandiguèt de la còsta oèst a la còsta èst indiana e que demorariá de sègles (fins l’an 1646) en tot luchar per la libertat indó indiana contra lo Sultanat musulman del nòrd. A mai, foguèt atanben lo fondator de la dinastia Sangana, una de las quatre que regnèron dins aquel empèri.
Pas gaire es conegut istoricament de la primièra part de la sieuna biografia. Segontes qualqu’unas cronicas contemporanèas foguèt familha de la dinastiá que i aviá a la còrt d’Hoysala, que demorariá pas gaire abans de tombar jos las atacas musulmanas del nòrd. Aquò ajudariá Harihara I totun,de contrarotlar lèu una gran territòri que demorèt sens èsser conquistat per Delhi pendent de sègles.
Apuèi ganhar lo poder Harihara fondèt un fòrt en Barkuru, un vilatge de la còsta oèst de l’estat actual de Karnataka. Apuèi causiriá la vila de Gutti coma nòu centre administratiu reial. En 1339 comencèt lo contraròtle dirècte de territòri de l’Empèri d’Hoysala qu’èra pas encara tombat jos las armadas de Delhi. E comencèt governar.
Divèrsas inscripcions de Kannada lo nomentan ja coma Karnataka Vidya Vilas (Sénher de la Sapiéncia e l’Abilitat), Bhashegetappurarayaraganda (Punidor d’aqueles qu’an pas nat paraula) e Arirayavibhada (Fuòc dels Reis Enemics). Harihara I foguèt ajudat totjorn per sos fraires Kampana (que contrarotlèt la region de Nellur) e Muddppa (qu’administrèt la region de Mulabagalu).
La conquista de la Val de Tungabhadra
Un dels primièrs successes militars qu’Harihara aguèt foguèt la conquista de la Val del flume Tungabhadra. Aquò li permetriá espandir un contraròtle de mai en mai grand vèrs de regions vesinas, coma Konkan e la Còsta Malabara. Quora l’Empèri Hoysala tombava definitivament jos las atacas musulmanas septentrionalas Harihara ja èra sénher d’un pichon reialme que lèu vendriá un dels màgers empèris de l’epòca.
Una inscripcion de l’an 1346 confirmèt qu’Harihara I ja èra lo sénher de tot lo país entre las mars de l’èst e de l’oèst e Vida Nagara, la capitala del nòu Empèri de Vijayanagara. Harihara seriá conegut per l’istoriografia indiana posterior coma un bon senhor que balhèt de patz, de prosperitat e de seguretat als abitants de son territòri fàcia a la menaça islamica del nòrd indian.
Un fach es estat reconegut per la majoritat dels istorians medievals indians: Harihara I, fondator de l’Empèri de Vijayanagara, aguèt totjorn lo supòrt de Vidyaranya, un sant del monastèri indó d’Sringeri, que l’ajudèt en la siá lucha contra l’envasion musulmana del sud indian. Cossí siá, uèi Harihara es encara considerat una figura màger dins l’istòria medievala nacionala qu’encara a un cèrt metzprètz per l’istòria musulmana del Sultanat de Delhi. Una istòria atanben indiana mas totalament desparièra.
