DE GÒTS, OCCITANS E MUSULMANS

Quand foguèri demanat per la revista Medievalòc per escriure un article sul sègle VII, dobtèri pas de dire d’òc. Avèm amassa la quita passion per l’istòria medievala mas tanben voler conéisser cossí se desvolopèt la creacion del bastiment cultural occitan e catalan pendent lo sieu començament istoric.

Quand arribèron los musulmans, Hispània èra plan devessida e d’un biais prigond amb çò que los istorians reconeisson coma una guèrra civila:  Roderic, contrarotlava Lusitania, Cartaginense e Betica. Aquila II, filh de Vitiza, la Tarraconense e Narbonense.

Las principalas cronicas que nos balhan d’informacion sus aquel periòde son : Laterculus regum Visigothorum, tanben nomentat Cronicon de Wulsa. Puèi l’Epitòm Isidori Pacensis episcopi o Continuatio Hispanica anni DCCLIV, tanben nomenada Cronica Mossarabi. E, fin finala, Laterculus Regum Visigothorum: Parisinus Lat 4667, o Continuatio codicis C Parisini. Per ansin, cal soslinhar que l’informacion sul contraròtle final dels visigòts d’Ispania es gaire complet. E tanben l’analisi facha sul periòde.

Los primièrs problèmas arribèron amb lo quite sector academic espanhòl que negava la continuitat de la dinastia reiala visigòta apuèi l’an 711: D’istorians coma Ramón Menéndez Pidal (1869-1968) e Claudio Sánchez Albornoz (1893-1984)[1], neguèron aquela evidéncia malgrat que ja i avián de pròvas arqueologicas que demostravan plan aquela realitat e que, fin finala, sonque acceptèron mas sens brica vam e per aquò ne parlan jamai.

Los qu’avèm una cèrta edat avèm un marrit remembre de la coneguda “lista dels reis gòts” pr’amor qu’a l’escòla caliá l’aprene tota. Èra un exercici inutil car òm coneissiá pas res d’aqueles personatges, sonque son nom. Uèi sabem que i aviá pas sonque una sola lista de reis gòts mas divèrsas. Aquelas autras tanben nomenadas “laterculus”, tanben son deiferentas. Son escrichas als libres de leis gòtas[2]. Dirai pas gaire sus aquestes listas malgrat que son tanben plan interessantas. Cal, pasmens, confessar qu’òm pòt conclure aquò:

1.- Lo reialme visigòt de Toledo foguèt pas totjorn unificat.

2.- En la lista de reis de l’escòla i aviá fòrça noms qu’i èran pas.

3.- Aprés l’an 711 la dinastia reiala gòta contunhèt.

La pròva mai importanta qu’aquela dinastia contunhèt foguèt trapada en fòrça monedas amb lo nom d’Aquila II. Las monedas foguèron bastidas en Saragossa, Girona, Tarragona e Narbona. Ara sabem que cal apondre aqueste nom a aquela lista e tanben lo del sieu filh Ardon.

Lo bastiment academic istoric espanhòl èra a mand de s’escrancar. Òm podiá pas pus contunhar de dire que Pelai foguèt qui contunhèt aquela dinastia reiala ispanica. La cronica Rotense mas tanplan las cronicas Alfonsinas, totalament providencialistas balhavan pas cap conclusion finala sus aquò.

La vertadièra istòria, aquela qu’òm podiá ne trapar de pròvas istoricas, contunhava en de tèrras uèi situadas en Catalonha e Occitània. Las cronicas musulmanas reconeisson que los gòts tanben cerquèron refugi en Narbona, a mai de las montanhas de Galícia[3]. En Narbona, l’armada gòta e ispanoromana ailà refugiada deviá èsser importanta e la migracion deuriá s’aver espandit per Occitània tota. Al futur veirem cossí participan activament al prat batalhièr, aliats amb d’autres pòbles, coma aquitans, francs o musulmans. D’efièch sens aqueles uèi parlariam pas d’una Euròpa crestiana.

Cal far un pauc de sintèsi restacada amb los protagonistas de l’istòria, abans de la casuda de Narbona jos contraròtle musulman. D’en primièr avèm los gòts que contrarotlan Septimània, o Narbonense, amb lor rei Ardon. A l’oèst e fins a l’Atlantic i a Aquitània, amb lo duc e Prince independent Odon[4] . Al nòrd, i a los francs merovingians, plan flacs politicament e a mand de l’extincion dinastica. E entre totes aqueles pòbles i a los maires de palais francs, los Pipinids, coma Carles Martel, que vòlon impausar lor òrdre sus totes los altres. Amb aquel context serà pas malaisit trapar de guèrras grèvas, cossí òm pòt pensar.

Lo rei Ardon, successor d’Aquila II, èra en Narbona amb la siá armada e aviá creat una linha de resistència dempuèi Roses[5]  e pertot los Pirenèus. Aquela region foguèt plan castigada per l’armada musulmana, amb d’atacas contunhas, mas auriá capitat plan a l’ora d’arrestar l’armada musulmana.

Aquitània, vesina dels gòts, èra quicòm parièr a una nacion, amb una identitat plan bastida. L’aristocràcia aquitana nomenava romans lors abitants, e aital contunhava lo mite d’una perfiècha continuitat de las familhas senatorialas[6]. Èran, de segur, de rebels al poder franc, e lo sieu principal representant, alavetz nomentat Carles Martel.

Ja fasiá temps, dempuèi lo sègle VII, los reis merovingians avián transformat Aquitània en un ducat periferic, cossí faguèron amb la Gasconha  dels fièrs vascons[7]. Mas, aquela jerarquia èra pas de vertat brica acceptada. Lo rei d’Aquitània èra Odon, filh del duc Lop I (mòrt en 675)[8]. D’Odon, la Glèisa reconeissiá la siá distincion de “dux Francorum, et princeps a Aquitània”, e aquò èra sinonim d’independéncia; e aital demorèt escrich al Liber Pontificalis, que d’entre las biografias papalas balha de donadas de reis e d’emperaires, consideradas plan seguras.

La guèrra arribèt en 716, quand un nòu cap musulman, nomenat Al-Hurr[9], comencèt a atacar tot lo reialme gòt, sens fin. Ataquèt Osca, Barbastre, Lhèida, Tarragona, Barcelona e Girona. Segon Ramon d’Abadal, Al-Hurr auriá completada la primièra part de la conquista, mas, sens arribar a crosar jamai los Pirenèus.

Per ansin, la patz que i aviá a l’autre costat de la granda cadena de montanhas èra pròcha a la siá fin. Apuèi lo guerrièr Al-Hurr venguèt Al-Samh[10], que contunhèt la campanha militara, en tot arribar fins a la vila de Narbona. Lo setge demorèt mai d’un an[11]. Al-Samh, fin finala, conquistèt la vila e i aguèt un grand chaple entre los gòts, segon confirman divèrsas cronicas.

Del còp que Narbona patissiá aquel setge, lo prince Odon d’Aquitània, s’aliguèt amb lo rei dels borgundis, Chilperic II, per luchar contra lo legendari Carles Martel.  La batalha de Soissons (719) seriá estada epica; divèrses còps los borgundis avián guanhat los francs, mas pas alara. Odon perdèt[12], e aquò entraïnèt l’obligar a se desencusar amb Carles, pas ben mesurat; per semblar sincèr li donèt lo borgundi  Chilperic II. Qualqu’unes creson que, dempuèi aquel moment, Odon venguèt vassal de Carles. La vertat foguèt que la subjectivitat d’aqueles acòrdis es plan discutibla car un jorn èran fachs e l’autre cambiats e aquò es demostrat al long de tota l’istòria.

Alavetz, la conjuncion astrologica devia èsser favorabla als aquitans pr’amor que se debanèt un fach nòu. Ne asturians, nimai francs son los primièrs que capitèron contra los musulmans, car foguèt Odon en Tolosa (721). Alara, Al-Samh aviá començat lo setge sus aquela vila amb d’engenhs d’assaut contra las grandas muralhas de pièra; mas Odon, amassèt una granda armada e luchèt d’un biais plan intelligent e finiguèt amb la vida d’aquel dirigent musulman e fòrça dels soldats de la siá armada. Aquela foguèt la primièra granda desfacha musulmana dins la siá espandida europèa[13].

Los musulmans que subrevisquèron aquela batalha causiguèron un nòu dirigent, que ne foguèt Al-gafiqui[14]. Puèi tornèron a trobar refugi dins las seguras muralhas de Narbona, nomenda per eles Arbuna.

Es totjorn curiós escotar cossí totes parlan d’aquel periòde, coma protagonizat per d’espanhòls e de franceses, nacionalitats qu’encara existissián pas, aquò solide. Lo mond èra plan diferent al qu’avèm uèi lo jorn. Pensar pas aquò, es segur, causa dirècta de grèus errors.

Odon moriguèt gaire aprés aqueles faches e Carles Martel ganhèt aprés fòrça oportunisme. L’istòria contunha d’un biais complèx. Es aquò çò que volguèri transmetre. Un jorn benlèu cal finir aquela istòria e o poiriá far, car l’istòria jamai finís.

Joan Camps i Solaesa, istorian

ES ENEBIDA LA REPRODUCCION SENS L’ACÒRDI EXPLICIT DE L’AUTOR

 

[1] DELGADO, Jorge Sánchez (2013). El final del Regne Visigot (710-725). Annals de l’Institut d’Estudis Gironins, 297-326.

[2] Liber Iudiciorum, tanben nomenat Codi de Recesvint.

[3] CRÒNICA d’Ajbar Maigmua (Ajbar Machmúa). Cronica araba anonima, manuscrita, de mejan del sègle XI.

[4] Odon tanben es nomenat Odon lo Grand.

[5]   N’es una pròva lo maine d’epòca visigòta del Puig Rom (Roses, Alt Empordà). Entre lo sègle VII e la primièra mitat del sègle VIII.

[6] BAYARD, Adrien (2014). De la Regio au Regnum. L’improbable «nation des Aquitains» au premier Moyen Âge. Revue de l’IFHA. Revue de l’Institut français d’histoire en Allemagne, 6.

[7] WERNER, Karl-Ferdinand (1973) « Les principautés périphériques dans le monde franc du VIIIe siècle», in : I problemi dell’Occidente nel secolo VII, t°2, Spoleto: Settimane di studio del centro italiano di studi sull’alto Medioevo, XX, p. 483-514.

[8] DEVIC, Claude; VAISSETTE, Joseph (1872). Histoire générale de Languedoc. Tolosa: Édouard Privat llibreter editor.

[9] Al-Hurr ibn Abd ar-Rahman ath-Thaqafi.

[10] Al-Samh ibn Malik al-Khawlani.

[11] D’ABADAL, Ramon (1986). Catalunya Carolingia. El domini carolingi a Catalunya, Part 1. Barcelona: Institut d’Estudis Catalanas (IEC). Pàgs. 9-12.

[12] Enciclopèdia Catalana, 1992.

[13] D’ABADAL, Ramon. Ibidem. Pàg. 12.

[14] Abd-ar-Rahman ibn Abd-Al·lah al-Ghafiqí.