LO VANDAL
Lo vandal foguèt la lenga germanica parlada pels vandals tre los sègles III e VI. Segon qualcunes cercaires èra familha del gòt e pr’amor d’aquò es estada classificada coma una lenga germanica oriental. Coma nomadas, los vandals daissèron gaire tèxtes escriches. Totas las fònts actualas que ne parlan son protoistoricas.
Los vandals e d’autras tribús arribèron al nòrd de Portugal e Galícia aperaquí l’an 410.Puèi se n’anèron al nòrd african, ont i arribèron l’an 430. Lo reialme dels vandals demorèt plan fins al sègle VI, mas l’an 536 patiguèron una òrra desfacha contra los bizantins e foguèron conquistats per aqueles. Puèi òm pensa que la lenga s’escantiguèt pendent la fin d’aquel sègle.
Una lenga pas escricha
Sonque ne son demoradas qualcunas frasas vandalas. Se cre qu’Andalosia vòl dire tèrra de vandals. Al tèxt crestian Kyrie eleison i a la frasa vandala « Froia arme» (Avètz pietat senhor). La meteissa frasa pòt èsser legida al tèxt Collatio Beati Augustini cum Pascentio ariano de pseudo-Agustin. E al tèxt De conviviis barbaris i a un tròç que mantuns cercaires considèran coma vandal, malgrat que parla dels gòts.
Cossí que siá, la lenga vandala foguèt parlada dempuèi la còsta baltica e fins a Gàllia e Ispania. Qualcunes cercaires negan la sieuna existéncia en tot afirmar que los vandals parlèron tanben gòt. Mas i a pas cap prova per o demostrar. Poiriá èsser que los vandals, coma los gòts, emigrèssen dempuèi lo sud suedés vèrs lo sud continental e que sonque ailà lo sieu dialècte comencèsse a se desseparar de mai en mai del gòt.
La patria dels vandals foguèt lo sud de la mar Baltica. Al sègle V crosèron ja lo flume Ren e ja son al nòrd-èst ispanic l’an 410. Se cre que la sieuna lenga encara èra parlada al nòrd african aperaquí la fin del sègle VI. La majoritat de nòms vandals foguèron escriches per d’autors latins o grècs. Foguèron arrians e pas catolics e doncas considerats per Roma coma d’erètges. La sieuna origina es comuna amb lo gòt : lo protogermanic. Tanben foguèt confirmat que la sieuna fonetica foguèt plan semblabla al gòt.
En mai d’aquò, la lenga dels vandals contunha encara uèi coma un grand misteri. L’istòria de la mateissa nacion vandala, pro complèxa e malaisida encara uèi pels cercaires, ajudèt brica a bastir una teoria o una autra. Crosar tot lo continent e demorar pas en un sol luòc ajudèt brica los vandals a l’ora de creire qu’escriure en la sieuna lenga èra important.
Benlèu o faguèron, mas i a pas fònt escricha que demorèsse fins auèi lo jorn e doncas, malgrat que la sciéncia confirma que foguèt, benlèu, una de las lengas germanicas pus parladas amassa amb lo gòt pr’amor de las sieunas conquistas territorialas, i a pas cap pròva scientifica per poder o confirmar. E, pr’amor d’aquò, se pòt pas parlar gaire de la lenga e cultura vandalas. Se aquel foguèsse lo cas, çò es dire, parlar d’una de las lengas pus importantas europèas del començament de l’edat medievala, cal demanar pus d’estudis per ne conéisser la sieuna espandida, caracteristicas e istòria. Sonque aital poirèm totjorn conéisser lo nòstre passat e dubrir una bèla pòrta al nòstre futur.
