LO PRIMIÈR COMTE DE FOISH
CAM.- Lo comte de Carcassona, Rogièr, nasquèt un pauc abans de l’an 950 e moriguèt a la sieuna vila mairala, Carcassona, en 1012. Es segur qu’envièt d’ambassadors al nòu rei de França, Hug Capèt, e aquò vòl dire que reconeissiá una soberaneitat màger al comte de Tolosa, òc, mas encara màger al rei francés sus aquel. Lo sieu reialme foguèt long, plan long, car demorèt aperaquí 55 ans.
La cronica medievala d’Arnaud Esquerrièr ne parla: “Mossen Roger, comte de Carcassona, aguec de madona Adelays, sa molher, tres fils: lo premièr aguec nom Ramon, lo second Bernard, lo ters Peyre”: Se foguèt aital e es segur que Rogièr foguèt Comte de Carcassona e pas de Foish (sonque) perqué es dich alara que foguèt lo premièr comte de Foish ? Pr’amor que foguèt Rogièr qui desseparèt lo comtat de Foish del de Carcassona aprés lo balhar al sieu filh Bernard abans de morir. Pr’açò es considerat coma lo primièr comte de Foish, malgrat qu’o foguèt pas “stricto sensu”.
Lo testament de Rogièr (tanben conegut alara coma lo Vielh) foguèt premanit aperaquí l’an 1000 e demanèt qu’aprés la sieuna mòrt lo sieu filh Bernard foguèsse nomenat Comte de Foish e reconegut per totes per òrdre sieuna. Pasmens, lo Rasés e la vila de Carcassona serián per l’autre filh Raimond (Ir).
Lo territòri d’un nòu comtat occitan
Segon Esquerrièr “Laissec a Bernard et a madona Adelays, sa maire, lo vescomtat de Cozerans et la maytat de Volvestre, e lo castèl de Foix ab sa tèrra foixenca, et Dalmazanés et Podagués et Arnagués et lo bosc de Borbono”. Foguèt aital ?
Per l’istorian occitan Marcel Boussioux, Rogièr lo Vielh daissèt a Bernard (Rogièr Ir) la nauta val d’Arièja en naut de Labarre e lo Sabartés, lo castèl de Foish, Queille (Mirapeis), l’Agarnagués (Pàmias) e la mitat de la forèst de Valbonna, lo Podagués e lo Cosserans.
La maire de Bernard, Adelais, recebèt la regéncia dels filhs pichons e lo Sabartés en usdefruit. Sonque aital podiá coma veuda subreviure la mòrt del sieu marit Rogièr lo Vielh.
En aquela epòca, Sabartés ja aviá fòrça vilatges. Hospitalèt es nomenat pel primièr còp en 1003, Ax en 994, Lordat en 1007, Montailhu en 970, Prades en 1007. Semblariá doncas que totas aquelas tèrras ja èran explotadas per de senhors feudals locals, un fach que demorariá, almens, pendent 700 ans.
