L’ATACA DELS TOAREGS
Christian Andreu.- L’istòria de la nacion toareg abans del colonialisme es fòrça desconeguda. Cal far mai recèrca istorica sus l’istòria medievala d’un dels pòbles mai importants del nòrd d’Africa dempuèi fa 2 000 annadas. Entre los cercaires qu’estudièron aquela epòca e region, E.W. Bovill daissèt un bèl libre sus los toaregs e d’autras nacions de l’airal. Es cossí l’aimant de l’istòria medievala descobrís un pòble totjorn brave e fièr qu’arribèt a conquerir grandas vilas e territòris.
Segon Bovill, se sap pas gaire encara sus l’istòria d’aquela region durant los sègles XIII e XIV. Qualas foguèron las nacions que visquèron en la limita del desèrt saharian ? E cossí s’espandiguèron politicament? Son que l’istòria dels songhai es tanben fòrça desconeguda pr’amor qu’un celèbre istorian arabi, Ibn Batutta, viatgèt per la region e o daissèt escrich .
A l’epòca que los Songhai venguèron independents de Mali, çò es pendent lo sègle XV, una granda vila coneguda coma la Vila de las 333 Pòrtas, Timboctó, tombèt jos d’atacas toaregs. Durant d’annadas los Maghcharen, una de las tribús toaregs d’aquel airal, ataquèt maites còps la vila. Semblariá èsser que las atacas se serián debanadas pendent ans, fins que la vila poguèt pas pus e tombèt per l’ataca finala dels toaregs. “L’estrategia dels abitants de Timboctó, çò escriguèt Bevill, de conquistar lo territòri toareg, capitèt pas e, fin finala, un jorn de 1433 Timboctó foguèt conquistada pels pròpris toaregs”.
La conquista de Timboctó
Los toaregs, nomenats per Es Sadi, coma Maghacharen, e dirigits per Akil ag Malwal, poguèren dintrar, a la fin, dins Timboctó. Lo chaple que seguiguèt la conquista toareg e çò que semblariá èsser que se passèt las annadas següentas dins la vila atanben foguèt descrich per Bovill: “En 1433, fin finala, Akal ag Malwal, cap dels Maghcharen, eliminèt la garnison de la vila e venguèt Senhor de Timboctó pendent los següents 35 ans. Totun, decidiguèt daissar lo govèrn de la vila (pr’amor qu’èra nomada e i voliá pas i viure) a un Samhaja d’Adrar nomenat Muhammad Naddi, que ja èra estat al govèrn de Timboctó amb los mandings de Mali”.
L’istòria de la vila pendent la conquista dels toaregs foguèt pas aisida. Apuèi Naddi, lo sieu fil Omar venguèt lo nòu governador dels toaregs a Timboctó. Lèu arribèron de grèus problèmas entre lo nòu governador e son senhor toareg Akil lo Targui. Fins l’epòca de son paire Naddi, un tresen de la talha èra pel governador e los autres dos tresens per son govèrn. Akil, lo nòu senhor toareg, decidiguèt prèndre tot aquel argent pels toaregs e daissar pas res pel governador e son govèrn.
“Mas los toaregs volián mai encara, çò apondèt Bovill. E comencèron a dintrar dins los ostals de Timboctó e las femnas (celèbras per sa beutat) foguèron violadas un còp e un autre. Omar, lo governador, poguèt pas pus amb aquela situacion e decidiguèt enviar una missatge als Songhai en tot aufrir la vila se podián ganhar los toaregs en batalha”.
Sonni Ai, rei dels Songai a l’epòca (1468), considerèt qu’èra un bon moment e marchèt amb una armada gigantassa de cavalariá vèrs Timboctó. Quand Omar e lo govèrn de la vila agachèron aquela armada fugiguèron. Foguèt aital cossí los songhai conquistèron Timboctó en genièr de 1468.
La dintrada dins la vila tanben foguèt crudèla. Auciguèron centenats d’abitants de la vila pr’amor que i aviá un òdi ancestral entre los toaregs e los songhai. E aquestes consideravan que la populacion berbèra de Timboctó èra encara aligada dels toaregs. Mas aquel triomf del rei dels songhai Sonni Ali venguèt encara mai grand quan conquistèt, après, la vila de Jenne.
Los abitants de Timboctó demorarián amb los songhai coma lors senhors fins l’arribada d’una armada marroquina en 1591. Amb lo temps, la conquista dels toareg Maghcharen de Tomboctó en 1433 foguèt desbrembada e quand i arribèron los europèus durant lo sègle XIX dengun sabiá ja pas res d’aquel episòdi istoric. Totun, de trabalhs de cercaires coma Bovill aufrisson un nòu vejaire sus aquela epòca nòrd-africana e lo moment que los toaregs conquistèron la Pèrla del Desèrt, Timboctó, en 1433 e que demorariá fins 1468. Foguèt l’epòca toareg de Timboctó.
