LA CONQUISTA DE MALHÒRCA
Francesc Sangar.- Perqué Jacme I, Comte de Barcelona E Rei d’Aragon e es nomenat lo Conquistaire? Perque pendent son long reialme foguèt conquistada als musulmans l’illa de Malhòrca e lo territòri valencian.
Jacme I decidiguèt la conquista de l’illa après d’aver contrarotlat los sieus autres domenis, lo Reialme d’Aragon e los Comtats Catalans. E per aquela expansion maritima recebèt l’ajuda de la borgesiá catalana e dels nòbles. L’illa jamai foguèt pas estada incorporada al reialme dels visigòts, e après d’un periòde de dominacion bizantina, e la conquista musulmana pendent lo sègle X, s’èra convertida en un refugi de piratas musulmans qu’atacavan las rotas comercialas.
Los comerçants catalans desiravan lo contraròtle de l’illa pr’amor que podián eliminar aquelas atacas contra lors vaissèls. Mas tanben l’illa podiá venir un ponch estrategic dins aquelas rotas vèrs la Mediterranèa Orientala.
La noblesa catalana pensèt qu’amb la conquista, la monarquia repartiriá las tèrras de l’illa entre los nòbles, que poirián obténer nòvas tèrras e nòus domenis. E la monarquia pensava qu’amb la conquista, poiriá aver esvagada la noblesa e evitar possiblas revòltas contra la corona. Podèm observar qu’existissián d’interèsses contradictòris mas que coincidissián.
L’an 1228 lo rei Jacme I convoquèt las Còrts catalanas a Barcelona per expausar las siás intencions, son plan militar, lo projècte de reparticion de tèrras, e sustot demandar d’ajuda financièra. Lo Reialme d’Aragon participèt pas dirèctament al projècte, mas qualques nòbles aragoneses intervenguèron per fiseltat obligada al monarca en las siás expedicions militaras.
L’armada amassada pel rei Jacme I a las vilas catalanas de Salou, Cambrils e Tarragona, èra compausada per cent cinquanta vaissèls, gaireben totes catalans. Uèch cents cavalièrs e un milièr de soldats formavan lo contingent militar que sortèt lo jorn 6 de Setembre de l’an 1229. Lo rei Jacme sortèt lo darrièr dempuèi Montpelhièr, vila d’ont èra senhor.
Arribats a l’illa se produsiguèt la batalha de Portopí, ont los crestians ganhèron pel primièr còp als musulmans e comencèt un sètge sus la capitala de l’illa pendent tres meses. En aquel periòde, los musulmans malhorquins recebèron pas l’ajuda d’autres reialmes islamics, ni de la Peninsula Iberica ni del nòrd d’Africa.
Fin finala, la vila foguèt conquistada amb una ataca militara dirigit pel meteis monarca lo jorn 31 de Decembre. Es ongan lo jorn de l’illa de Malhòrca.
E cossí foguèt lo futur de la populacion musulmana que demorava en Malhòrca? Qualqu’unes fugiguèron al nòrd d’Africa, mas los que demorèron foguèron convertits en servents dels nòus senhors crestians. Conquistada l’illa, lor territòri foguèt repartit segon los pactes amb las Còrts catalanas.
Populacion catalana e occitana
La Corona venguèt proprietària de la mitat del territòri, mas cediguèt grandas estendudas a l’Òrdre dels Templièrs, als foncionaris reials, a l’enfant Pèire de Portugal e a divèrsas vilas qu’avián aportat soldats e sòus per l’expedicion militar, coma Barcelona, Tarragona, Lhèida, Montpelhièr o Marselha. Aquelas vilas recebèron ostals e camps de coitiu, amb aquelas quantitats: Tarragona 307 ostals, Marselha 297, Barcelona 226, Lhèida 226 e Montpelhièr 100.
L’autra mitat de l’illa foguèt repartida entre quatre senhors, qu’èran lo comte Nunó de Rosselló e Cerdanya e senhor del Vallespir e Conflent, lo comte Hug IV d’Empúries, lo vescomte Guilhèm de Montcada e Bearn e l’avesque de Barcelona Berenguer de Palou. Aqueles meteisses senhors repartiguèron simultanèament lors fèus entre qualqu’uns de lors vassalhs. L’Òrdre dels Hospitaliers, l’avescat de Girona e lo nòble catalan Ramon Berenguer d’Àger recebèron de proprietats, e mai se en una mendre proporcion.
E quala èra l’origina de la populacion crestiana que venguèt a l’illa? Segon divèrses estudis la majoritat dels nòus abitants èran catalans (amb un percentatge d’un 40%), sustot provenents de la comarca de l’Empordà. Mas la segonda origina mai nombrosa foguèt de populacion occitana, amb gaireben 25%. Fòrça occitans fugissián de la praubesa e la repression provocada per la Crosada contra los Bons Òmes (los catars). Los italians amb un 16% e los aragoneses amb 7% apondèron tanben quantitats importantas de nova populacion. La familha del teologian e filosòf Ramon Llull foguèt una de las primièras nòvas abitantas crestianas de l’illa.
Tanben s’establiguèt una importanta comunitat josieva a l’illa, que recebèt d’importants dreches, coma l’exempcion del pagament d’impòstes, la libertat de residéncia o l’utilizacion del Palai de S’Almudaina per bastir una sinagòga.
Una manièra fòrça interessanta de descobrir l’istòria de la conquista de l’illa es la lectura del “Libre dels Feyts” una cronica gaireben contemporanèa fòrça interessanta del reialme del rei Jacme I.
