LA GRANDA REVÒLTA SOCIALA DE 1358
Francesc Sangar.- Pendent los darrièrs sègles de l’Edat Mejana se produsiguèron divèrsas revòltas de campanhards, cansats dels abuses dels senhors feudals: los ”irmandiños” a Galícia, los “Remences” a Catalonha, e a l’estat francés esclatèt l’an 1358 la “Granda Jacquerie”.
Mas, d’ont proven lo nom de “Jacquerie”? Existisson doas versions, una se basa sus lo nom de “Jacques Bonhomme” donat pel cronicaire contemporanèu Jean Froissart als campanhards revoltats, segurament pr’amor qu’èran avilhats amb una giqueta nomenada “jaque”.Lo quite Jean Froissart descriguèt als pageses revoltats coma de sauvatges violentes e d’assassins, e defendèt la noblesa perqué èra fòrça ligat als senhors. L’autra version defend que lo nom foguèt donat pels senhors feudals, que de manièra mespresaira nomenavan “Jacques” als sieus servents e vassalhs.
E mai se lo nuclèu inicial foguèt la val del riu Oise, al nòrd-èst de París, las revòltas s’estendèron per las zònas ruralas de l’Illa de França, Picardia, Champanha, Artés e Normandia.
A mejans del sègle XIV, la situacion politica, economica e sociala francesa èra complicada. Èran los tempses de la Guèrra dels Cent Ans e los angleses dominavan de vastes territòris del reialme e lo pòble patissiá aquelas incursions de l’armada anglesa e de las companhiás liuras, “los routiers” qu’agissián coma mercenaris e qu’arrasavan e devastavan de camps e de vilas. Dos ans abans, l’armada francesa aviá patit una seriosa desbranda a la batalha de Maupertuis, près de Peitieus, ont lo meteis monarca Joan II “lo bon” èra estat capturat pels angleses.
Al regent, lo jove Daufin Carles de Navarra “lo Marrit”, li calguèt partejar lo poder amb los Estats Generals, que pretenián contrarotlar lo reialme e dirigits per Étienne Marcel, coma representant dels comerçants de París e Robert Le Coq, coma magistrat del Conselh Reial.
Amb lo Tractat de patz de Londres de 1358, França cedissiá d’amples territòris del sud-oèst (fòrça d’eles a Aquitània) a Anglatèrra e pagava un rescat de quatre milions d’escuts per la libertat del monarca. Lo panic s’estendèt per tot lo reialme. La guèrra semblava perduda. Los Estats Generals volguèron pas acceptar lo tractar e ratificar aquelas condicions.
Las incursions anglesas e de mercenaris contunhavan e los paisans se sentián totalament sens proteccion dins aquelas atacas, sens que lors senhors los protegiguèsson, segon los canons de la servitud feudala. Aqueles meteisses senhors èran considerats colpables de la desbranda de Maupertuis e encara d’autras batalhas, coma la de Crécy.
Dins aquel contèxt d’inestabilitat politica, e davant la flaquesa del regent, Étienne Marcel propicièt una revòlta a París pendent la fin de febrièr de 1358, per obligar al Daufin a incorporar de membres de la borgesiá al Conselh Reial, que controtlarián lo govèrn e las finanças. Mas lo regent e la noblesa acceptavan pas aqueles cambiaments e los Estats Generals, sens los burgeses, s’amassèron a Compiègne, e preparèron un atac e un sètge per recuperar la capitala.
La situacion financièra de la monarquia èra fòrça complicada. La guèrra aviá provocat una practica falhida e sens sòus èra impossible contunhar la guèrra contra Anglatèrra. Los nòbles volián pas pagar d’impòstes, e los Estats Generals a Compiègne decidiguèron aumentar la fiscalitat dels paisans amb nòus impòstes e establiguèron l’obligacion d’ajudar a la reconstruccion de las proprietats senhorialas destruidas per la guèrra.
Se ad aquela situacion descricha apondèm las epidèmias coma la Pèsta Negra que devastavan sustot la populacion paura, las incursions anglesas e mercenàrias amb la sensacion de manca de proteccion senhoriala comentada, e un an de marridas culhitas de granatges qu’aumentavan la fam dels pageses, trobam una combinacion perfiècha per que esclatèsse la revòlta campanharda a fins de mai de l’an 1358.
L’espandiment de la revòlta
Lo primièr incident se produsiguèt a Beuavais, ont quatre vitagèrs foguèron assassinats per de pageses. La notícia, rapidament coneguda, provoquèt d’autres incidents en autres luòcs. Semblavan eveniments isolats e pas organizats, mas lo jorn 28 de mai se produsiguèron simultanèament dins divèrsas comarcas, amb fòrça violéncia a Rouen e Reims, e amb sacatges a Senlis e Montdidier.
Paucs jorns après, cinc mil òmes s’agropèron jos las òrdres de l’elevaire Guillaume Caillet. Un autre important dirigent dels “jacques” foguèt Jean Valiant. Dempuèi París, Étienne Marcel envièt de renfortiments als revoltats, qu’inicièron un camin cap a París, vila assetjada per las tropas reialas e nòblas, en destruissent totas las possessions de la noblesa que trobavan en lo trajècte, mas en respectant las eclesiasticas.
Los revoltats e los parisencs ensagèron d’ocupar la fortalesa de Meaux, ont viviá lo Daufin, mas perdèron davant l’atac imprevist dels cavalièrs del comte de Fois e Jean de Grailly, lo “captal de Buch”(una anciana distincion nòbla de la Borgonha) lo jorn 9 de Junh. Mentretant, lo Daufin e los nòbles organizèron una armada amb de mercenaris angleses.
Per ganhar de temps, demandèron negociar amb Guillaume Caillet a Mello lo jorn 10 de Julhet, mas foguèt una trapèla, e Caillet foguèt executat. L’armada dels revoltats foguèt derrotada a la batalha de Mello e la repression contra los “jacques” foguèt fòrça violenta e sens prealable jutjament de la part dels nòbles e la monarquia. La solucion provoquèt una patz sociala pendent decènnis, aprofechada per contunhar la guèrra contra los angleses.
La revòlta dels “jacques” demorèt dins lo remembre, quitament defòra de França, e d’autras revòltas de campanhards posterioras foguèron nomenadas tanben amb lo nom de “jacqueries”. Qualques istorians an vist la revòlta coma lo preludi de la posteriora Revolucion Francesa. Justament amb las revolucions burgesas los “jacques” foguèron plan vistes sègles après coma un exemple de movement social contra las injustícias.
