GUILHÈM IX DE PEITIEUS

Francesc Sangar.- La biografia de Guilhèm de Peitieus, tanben conegut coma Guilhèm IX d’Aquitània, mòstra clarament la vida d’un grand senhor feudal en plena Edat Medievala, amb un caractèr rebèl que coneissiá las siás possibilitats e lo sieu poder. Las siás possessions èran mai vastas que las possedidas per la meteissa monarquia francesa. D’excomunicacions, d’aimants, de luchas pel poder… qu’aurián pogut venir l’argument d’una bon roman.

E per començar la siá naissença l’an 1071 que foguèt ja emborrassada de sospièchas d’illegitimitat, car los sieus parents, Guilhèm VIII d’Aquitània e Ildegarda de Borgonha, qu’èran parents prèps, avián pas demandat lo permís eclesiastic que demandavan las personas qu’èran familha per poder se maridar. Solament amb la reconeissença de filh legitim autrejat pel meteis Papa Gregòri VI, après d’un viatge a Roma, e probablament, qualque don, poguèt eiretar las possessions dels sieus parents, e venguèt l’an 1086, amb solament quinze ans d’edat, noven duc d’Aquitània e quatren de Gasconha e seten comte de Peitieus.

Guilhèm demostrèt lèu que se daissava pas intimidar pels poders civils o pels religioses. Après d’una sèria de luchas entre qualqu’unes autres senhors vassals sieus, un d’eles, Ebles de Chatelaillon, aviá ocupada parcialament l’illa d’Oleron, qu’aperteniá a l’abadiá de la Trinitat de Vendôme. Pel clergat, se de nòbles se pelejavan entre eles voliá pas dire gaire problèma, mas se tocavan lo patrimòni eclesiastic la situacion cambiava, encara que lo nòu Papa Urban II aviá atengut lo pontificat mercés a l’ajuda, entre d’autres, de l’abat Jofre de Vendôme. Fin finala, lo Papa exigiguèt a Guilhèm l’an 1088 qu’ordenèsse al sieu vassal Ebles la restitucion de la jurisdiccion de l’abadiá sus l’illa, mas foguèt pas fins l’an 1096, e après divèrsas menaças d’excomunicacion, que Guilhèm cediguèt a las pretensions eclesiasticas. Tota una mòstra del caractèr complicat de Guilhèm que se daissariá dificilament intimidar.

Mentretant, l’an 1088, se maridèt amb Ermengarda d’Anjau, dins una relacion que poiriam pas qualificar de longa, doncas que se ne separèt l’an seguent. Coma la siá femna, trobèt tanben lèu consolacion a la ruptura en un segond matrimòni amb lo Duc de Bretanha, e totes acceptèron la nullitat del ligam.

Mas lèu Guilhèm tornèt a modificar lo sieu estat civil amb un nòu matrimòni amb Felipa de Tolosa, veusa, e aportava coma atractiu, de dreches sul Comtat de Tolosa, coma filha del comte Guilhèm IV de Tolosa. Amb Felipa, aguèt sèt filhs, entre eles lo sieu eretièr Guilhèm X d’Aquitània e Agnès de Peitieus (la posteriora veusa amb qui maridèron al rei Ramir d’Aragon, qu’èra monge. per donar una eretièira a Aragon, Peronella, que maridariá lo comte Ramon Berenguièr IV de Barcelona, en configurant la Corona d’Aragon).

L’an 1097 decidiguèt d’exercir aqueles dreches sul Comtat de Tolosa en partir Ramon IV de Tolosa, l’oncle de la siá femna, a las Crosadas. Qui, senon, que Guilhèm per ocupar lo Comtat e velhar pels interèsses de la siá familha politica? Coma fòrça crestians que partissián a Tèrra Santa tornavan pas per las multiplas dificultats del trajècte e pel meteis conflicte, èra positiu preparar una possibla succession dins lo Comtat en favor de la siá femna.

Mas lo Papa ordenèt tornarmai a Guilhèm una retirada, en afirmant qu’aviá ocupadas de tèrras d’un crestian qu’èra partit a defendre los Luòcs Sants. Fin finala, Guilhèm acceptèt d’evacuar lo comtat de Tolosa, e jurèt d’anar a la Crosada en daissant la siá femna coma governadora dels sieus fèus. Mas la siá “experiéncia” al Pròche Orient foguèt gaireben miraculosa. De l’armada de trenta mil soldats d’ont fasiá partida, subrevisquèron solament sèt cavalièrs (entre eles Guilhèm) après la batalha de’Heraclèa Cybistra contra los turcs.

Senhor e trobador

L’an 1102 aviá ja tornat a Aquitània, après d’un sojorn a Jerusalèm. Après lo sieu retorn, intervenguèt en divèrses conflictes provocats per la possession de tèrras e fèus, en ajudant totjorn a aqueles nòbles que poguèssen venir mai utils pels sieus pròpris interèsses. Ajudèt tanben als reis aragoneses e als de Castelha e Leon a conquistar de tèrras a la Peninsula Iberica als musulmans.

Una revòlta l’an 1113 de divèrses nòbles occitans contra lo nòu comte Alfons Jordan de Tolosa, foguèt aprofechada per Guilhèm per tornar a ocupar lo comtat e impausar tornarmai la siá femna Felipa coma comtessa. La reïteracion de la siá ambicion sul comtat de Tolosa e  divèrses atacs a de proprietats eclesiasticas provoquèron la siá tan anonciada excomunicacion l’an 1115 de la part de l’avesque Pèire de Peitieus. Malgrat que barrèt dins un castèl a l’avesque, que ne moriguèt pauc temps après, l’excomunicacion foguèt levada, segurament per d’interèsses de totas las parts.

Qualqu’unes istorians opinan qu’aquela excomunicacion podiá èsser estat provocada tanben per aver iniciat una relacion amb la vescomtessa Aumaberga de Chatellerault, qu’èra maridada e respondiá al nom de “Perilhosa”. La siá convivéncia de manièra publica, malgrat èsser ambedós maridats, provoquèt un grand escandal en l’epòca. Mas es pauc probable que l’excomunicacion provenguèsse solament per aquela relacion, doncas qu’èra fòrça abitual en aquel temps entre los nòbles. La siá femna Felipa decidiguèt se consacrar a la vida religiosa dins una abadiá.

Fin finala, Guilhèm moriguèt l’an 1126, amb cinquanta quatre ans (edat normala en aquela epòca per la redusida esperança de vida) quand justament s’afrontava amb un autre nòble rebèl.

Mas Guilhèm es estat conegut coma lo primièr trobador que ne coneissèm lo nom. Son onze las composicions siás qu’avèm conservadas, e las trobam clarament diferenciadas segon la siá tematica. Aqueles poèmas dirigits al sieu  “companho” semblan destinats a de companhs sieus, e relatan d’accions mai terrenalas, aspèctes militars o las siás conquistas sentimentalas. Los autres poèmas, dins la lirica dels trobadors mai tradicionala, son destinadas a de damas que son vantadas per las siás vertuts. D’entre totes los sieus poèmas destacam e recomandam legir sustot “Farai un vèrs de dreit nien” per l’originalitat de la siá tematica e l’estructura metrica del meteis.