LA REVÒLTA DEL DUC PAULUS

Christian Andreu.- Lo soslevament en sa favor foguèt total en totas Tarragonesa (Tarraconensis, dont Catalonha) e Narbonesa (Narbonensis, una bona part orientala d’Occitània). A mai, Paulus foguèt coronat Rei oriental (Rex orientalis provinciae) per oposicion al Rex meridionalis (Rei del sud), Vamba, rei dels visigòts. L’istòria comuna d’ambedoas nacions comencèt doncas fòrça lèu e plan mai abans que çò que se pensava.

Totun, l’istoriografia internacionala encara discutís uèi per uèi lo ròtle jogat per aquel general que poguèt pas contunhar son òbra en tot crear un estat dins aquelas províncias al sègle VIIn. Los istorians se pòdon uèi desseparar segon lor nacionalitat entre dos grops: los primièrs afirman que Paulus foguèt la consequéncia d’un còp d’estat entre visigòts e res mai (los espanhòls; los autres dison que foguèt solament un assag de monarquia locala sens mai d’importància (los franceses).

D’autre latz, e aürosament, l’istoriografia catalana e occitana a totjorn avalorat sa figura dins l’istòria dels dos païses a sa justa mesura. Mas abans d’explicar d’una manièra mai prigonda aquelas diferéncias istoriograficas cal benlèu conéisser l’istòria de sa revòlta e perqué, fin finala, capitèt pas. Aquò pòt donar pro d’informacion al legeire en tot analisar aquel episòdi de dos territòris que, lèu-lèu, veirián la creacion d’Occitània – se pensa que l’occitan nasquèt al sègle VIIIn – e Catalonha – que començariá tanben son istòria après la conquista de la vila de Girona pels comtes occitans (e pas francs).

Un general d’origina desconeguda

Flavius Paulus foguèt un general (dux en latin) visigòt d’origina desconeguda. Qualqu’unes dison que foguèt pas visigòt mas ispanoroman. D’autres arriban de dire que foguèt grèc. La causa es pas clara. Sens mai d’informacion, solament se pòt dire qu’aviá un naut títol militar en l’an 672 dins lo reialme visigòt. Foguèt aquel an que lo rei Vamba saupèt que lo dux de la Septimània occitana s’èra revoltat del temps que son armada marchava vèrs lo nòrd per luchar contra los vascons.

Totun, aquò es ja un primièr fach, que cèrts istorians an volgut soslinhar. La patria ispanica èra pas tan solida a aquela epòca pr’amor que divèrsas armadas èran ja estadas enviadas abans per contrarotlar totalament lo territòri peninsular e mai enlà (Septimània). Alberto Raúl Esteban Ribas, istorian dels faches militars, confirmèt fa de temps que davant la possibilitat reala de revòltas, mai d’un contingent visigòt foguèron enviats en Galècia (aperaquí la Galícia actuala, a Tui, Toro e Astorga) e tanplan dins las províncias de Septimània e Tarragonesa ont, dins las vilas mai grandas, i aviá una fòrta preséncia de tropas visigòtas. En mai d’aquò, los visigòts renforcèron las defensas près de las montanhas dels cantabres e asturians a mai dels vascons, territòri ont cada estiu començavan de campanhas de pacificacion. E fondèron la vila de Victòria per contrarestar s’entraversar en lo desir vascon de libertat.

Tot aquò mòstra un reialme puslèu flac e ont cada territòri a sas particularitats socialas desparièras. L’istoriografia espanhòla, pasmens, a totjorn volgut difusar l’idèa que l’Ispània de l’epòca seriá estada una nacion solida e sens cap de fendilha. Se foguèsse estat aital, se compren pas la revòlta del dux de Septimània, Ilderic que, amb l’ajuda de l’evesque de Magalona e dels josieus de las vilas e vilatges del territòri, decidiguèt de reconéisser pas pus l’autoritat reiala visigòta.

Lo rei visigòt Vamba volguèt pas arrestar la campanha contra los vascons. O far voldriá dire reconéisser sa flaquesa militara. Mas mandèt lo nòu dux de Tarragonesa, Flavius Paulus, per metre fin a la revòlta del territòri preoccitan. La suspresa arribariá del temps que Paulus fasiá camin vèrs Narbona. Quand pervenguèt a Tarraco (Tarragona) e Barcino (Barcelona), la populacion tanben se soslevèt e foguèt decidit d’amassar de fòrças amb Septimània. Totun, caliá pas intrar encara en conflicte dobèrt amb Vamba. Èra mai oportun de traversar los Pirenèus e ailà daissar veire las cartas.

 Una revòlta generala

A aquel moment las reaccions de las populacions de las doas províncias visigòtas foguèron parièras. Se parlèt de proclamar Paulus coma nòu rei d’aquelas províncias e la revòlta se generalizèt. Aquesta es tanben una de las questions qu’encara uèi desseparan l’istoriografia dels espanhòls, franceses, catalans e occitans. Malgrat l’insisténcia per mostrar una pichona revòlta locala contra l’autoritat visigòta (un afar entre visigòts), d’autors coma Palol, Rovira e Virgili o Soldevila an soslinhat qu’aquò foguèt pas possible pr’amor de l’espandiment general de la revòlta. Cossí èra possibla una revòlta d’aquel biais sens una causa anteriora mai prigonda?

Aital, d’istorians espanhòls pauc nombroses mas sincèrs coma l’istoriana Velázquez, an reconegut qu’aquò foguèt simbòl de “cèrts particularismes geografics que ja començavan d’èsser visibles. Pr’amor que la província de Narbonesa aviá una populacion de majoritat galloromana. En Tarragonesa èran d’ispanoromans. Aquò fasiá d’elas un territòri alonhat del centralisme germanic visigòt e las tresmudavan en de territòris qu’èran pas realament visigòts”.

Après véncer los vascons en campanha, Vamba mandarà, totun, tres armadas amb tres dux que conquistaràn lèu, primièr Tarraco e puèi Barcino. Los visigòts rauban pertot. Se viòla de femnas. Los abitants de Tarragonesa son tractats coma d’estrangièrs. De l’autre caire dels Pirenèus, Flavius Paulus, ara ja rei de l’èst, envièt una letra a Vamba. Li demanda se gausarà traversar las montanhas e lo rescontrar amb son armada.

Malgrat aquò, l’armada visigòta a pas de rival. Conquista Castrum Libiae (Llívia) e arriba a Magalona. Per far lo sètge arriban tanben de vaissèls. La populacion de la vila s’esglàsia. Fin finala, i a pas cap d’assaut. La vila se somet e l’armada de Vamba contunha vèrs Narbona e Nimes.

Vamba conquistarà tanplan Narbona e puèi atenherà Nimes. Ailà, òc, i a sètge. Tres jorns duraràn las atacas e las contratacas. Una nuèch, los visigòts de Vamba crèman las pòrtas de la vila e i pòdon intrar. La populacion, ça que la, lucha, ostal per ostal, carrièra per carrièra. Aital l’armada de Paulus aurà temps de se refugiar dins lo circ roman. A l’epòca, l’anfiteatre es una vertadièra fortalesa e cal aver una armada plan granda per la conquistar. Serà, benlèu, lo darrièr espèr del primièr e darrièr rei oriental, Paulus.

Alara començarà un dels episòdis mai escurs de tota la revòlta. Dins l’armada de Paulus i a de visigòts mas tanplan de francs e saxons – de mercenaris los darrièrs, collaboradors de l’estat vesin los primièrs-. La fidelitat entre los soldats de las tres armadas es pas brica nauta. Los francs parlan dobèrtament de traïson visigòta. Los saxons aiman pas los francs e los visigòts aiman pas degun. Una nuèch, los insultes menan als còps d’espasa. Puèi comença una batalha generala. E Paulus considèra que serà melhor d’èsser jos la proteccion de Vamba que de demorar un jorn de mai amb aqueles mercenaris.

Paulus serà arrestat e la revòlta finirà lèu. Morirà en preson a Toledo e lo reialme visigòt subsistirà solament 35 ans de mai. Quora los arabis e los berbèrs traversaràn la Mediterranèa en 711, tota la peninsula Iberica tombarà jos l’Islam e son espandiment serà pas arrestat fins a Tolosa primièr e Peitieus puèi.

 La consideracion imperialista d’Ispània

Flavius Paulus es encara uèi plan discutit segon l’escòla istoriografica. Malgrat la negacion de qualques unes – i a d’istorians franceses que son arribats de dire encara uèi que l’armada qu’èra a Narbona amb Paulus èra francesa! – una vision mai clara del dux e rex orientalis dels territòris que lèu-lèu serián Catalonha e Occitània comença de quitar d’èsser minoritària.

D’istorians coma Jordi Auladell an qualificat l’istoriografia espanhòla d’abans e de uèi coma una concepcion imperialista del reialme visigòt ispanic basada suls solets rex, gens et patria gothica ( rei, pòble e país gotic)“. E avertís que d’afirmacions coma aquelas son solament “una responsa a la manca totala de populacion e pàtria comuna entre los abitants d’Ispania”.

“Lo coronament de Paulus – amb una corona que i aviá dins una glèisa de Girona – vòl dire que los abitants consideravan pas que de nòbles e religioses estrangièrs aguèsson de causir lo nòu rei, çò confirmèt Auladell en referéncia a Vamba. La revòlta demòstra una volontat clara d’independéncia del luènh poder visigòt: solament Tarragonesa, los vascons e Narbonesa li donaràn supòrt. Totes los autres donaràn supòrt a Vamba”.

A mai, los libres de l’epòca que son estats la basa de l’estudi posterior d’aquela revòlta, l’Historia Rebellionis Pauli, l’Insultatio vilis storici in tyrannidem Galliae e lo Iudicium in Tyrannorum perfidiam son de relats fosques ont es pas res dich sus divèrses aspèctes d’aquela istòria coma l’origina de Paulus o lo supòrt total que l’aguèt aquel de païsans mas tanben de vilas, d’ispanoromans, de galloromans, de visigòts o de religioses de las doas províncias.

De mai en mai, l’istoriografia catalana e occitana comença de metre a sa plaça un personatge comun de las doas nacions sòrres que foguèt d’interès dels dos territòris abans la Crosada. La rapida adesion de tota la populacion a Paulus fa pensar a un estat visigòt considerat ja a l’epòca coma enemic (Paulus se proclamèt pas mas foguèt coronat per la noblesa e la populacion). E aquò es çò que l’istoriografia espanhòla – pas tota ela, òc-ben, pr’amor que comença tanben d’i aver istorians coma Velazquez que ne dobtan – a pas volgut transmetre.

Mas l’istòria es escricha pels venceires e, aital, la legenda de Paulus se perdèt dins l’istòria. D’aquò fa mai de 1350 ans. E malgrat que lo temps siá luènh, mòstra encara l’existéncia d’una singularitat nacionala desparièra. Coma encara uèi se passa en Catalonha e Occitània. E l’istoriografia estrangièra pòt dire tot çò que voldrà. Los faches son los faches. E lo trabalh de l’istorian es totjorn d’ensajar d’arribar fins a la vertat dels faches. Pas la manipular.