LA CONQUISTA DE SARDENHA (1347-1364)
CAM.- Aperaquí l’an 1350 lo Mediterranèu occidental començava a èsser jos contraròtle catalan. La corona catalana aviá Aragon, Catalonha, Valéncia e Malhòrca (tornarmai dempuèi 1349) Montpelhièr (venduda a la corona de França pel rei de Malhòrca Jacme IIIen en 1349) e Sicília ( dempuèi 1282) , qualcunas vilas del nòrd african (dont l’illa de Djerba), Sardenha e Corsega e, en mai d’aquò, lo principat d’Atenas e Neopatria (dempuèi 1319), en la luenhana Grècia.
Pasmens, lo contraròtle real de Sardenha contunhava pas d’èsser aisit pels catalans. Al centre e oèst de l’illa i aviá una sòrta de republica independenta jos contraròtle dels jutges d’Arborèa que comencèt una revòlta contra los catalans e provoquèt una grèva menaça per la seguretat comerciala e navala d’Aragon.
Dempuèi 1347 la revòlta de la populacion de Sardenha s’espandiguèt e venguèt generala. Òm ditz que Sardenha foguèt lo Vietnam catalan. Quora la revòlta e la guèrra èran acabadas avián mòrt de centenars de nòbles catalans, de milièrs de soldats d’infantariá e lo tresaur de Barcelona èra gaireben vued. Pendent la fin del sègle XIVen lo comèrci catalan al mediterranèu venguèt mendre e, après la pèsta, lo declin de la corona d’Aragon seriá mai e mai grèu.
En 1347 tanben, la familha dels Doria de l’Alguèr decidiguèt se sumar a la revòlta dels Arborèa. E quand lo gobernador general de Sardenha, lo catalan Guilhèm de Cervelhon, i envièt l’armada, foguèt grevament desfachat en la batalha d’Ardu di Turdu. Los revoltats conquistèron Sàsser e puèi tot lo nòrd de l’illa. Calguèt negociar plan economicament amb los jutges d’Arborèa per arribar a la fin de la revòlta dels Doria. E los Arborèa venguèron d’aliats dels catalans, mas sonque fins a l’an 1353.
Una nòva revòlta
Après desfachar los Doria de Sàsser e lors aliats genoeses en febrièr de 1348, calguèt s’aliar amb Venècia per contunhar la guèrra contra Gènoa (1353-1364). En 1353 lo rei Pèire IIIen d’Aragon tornèt a conquistar l’Alguer, revoltat tornarmai. I envièt una nòva populacion de catalans. Mas la guèrra contunhèt ; en agost de 1353 los catalans desfachavan los genoeses al mar en Pòrt del Comte.
A l’illa los Doria son tornats e lèu provocaràn una grèva revòlta generala a tot l’illa. Los catalans devon se refugiar sonque dins qualcunes castèls e tot lo territòri sarde ven liberat. Pèire IIIen, comte de Barcelona e rei d’Aragon, decidís comprar la patz. Pel Tractat de Siluri de 1354 devesís l’illa entre la corona catalana e las familhas nòblas localas. Totun, e malgrat aquò, la guèrra contra Gènoa contunha e i aurà de nòvas revòltas contra los catalans.
Encara en 1364 los Arborèa començan una autra nòva revòlta contra l’ostal d’Aragon. Calguèt enviar un autre còp una nòva armada e una nòva flòta se òm voliá contunhar en tot contrarotlar d’un biais eficaç l’illa – e sonque una part-. La patz internacionala amb Gènoa arribariá pas fins a l’an 1386, mai de 60 annadas puèi de l’arribada dels catalans a Sardenha.
La resulta economica foguèt plan negativa pels catalans e la quantitat de mòrts plan grèva. Uèi òm coneis Sardenha coma una de las causas del declin economic e militar que patiriá prigondament Catalonha al sègle XVen – al costat de la pèsta, la guèrra civila e un comèrci de mai en mai mendre, qu’entraïnariá, pendent la fin de l’edat medievala, un estat catalan roïnat e plan desparièr de l’epòca que nasquèt coma estat politic medieval en l’an 988.
