LA SOCIETAT DELS BARBARS (9)
Tanben l’estructura del drech cambièt e plan pendent tot lo sègle Ven e puèi. D’aqueles cambiaments juridics ne sorgiriá un nòu tipe de drech que, al costat d’autras fònts juridicas, demorariá plan fins, almens, lo sègle XIIIen. Foguèt un nòu òrdre juridic basat mai en la nacionalitat e lo territòri e pas tant sus lo drech personal roman.
Segon mai d’un cercaire aquò entraïnèt aplicar un nòu drech basat en un pòble o grop e que totes devián considerar dins un meteis territòri. Totes sens excepcion. Per contra, los barbars avián l’idèia que caliá se desseparar de la populacion romana. Sonque aital podián los reis gobernar un territòri. Pasmens, tanben foguèt plan desvolopat lo drech local, que trinquet encara mai l’uniformitat juridica que i aguèt fins aquel moment.
Èra un drech nòu. Los barbars tanpauc avián pas conegut un poder absolut coma lo dels emperaires romans. Mas, quand un nòble barbar èra coronat rei, caliá poder governar coma los romans. Pasmens, lo drech pus desvolopat foguèt aquel basat en la costuma, mai encara que lo drech escrich. Plan normal en un mond ont la majoritat sabiá pas legir nimai escriure.
Aital, de’n primièr caliá acceptar totjorn la patz demest los diferents grops socials que i podiá aver laguens una nacion. La Justícia sonque podiá provenir de l’Assamblada d’Òmes Liures. E sonque de jutges e de reis podián interpretar çò que diguèsse aquela.
De nòus reis amb de nòus poders
Ara, çò que desiá lo rei podiá èsser fònt del drech. E caliá o far pr’amor que los emperaires avián fach aquò meteis. E, malgrat aquò, los reis devián tanben reconéisser las valors crestianas. Aquò serà basa del nòu drech reial de la nauta edat medievala.
Un fenomèn que demorèt sègles pr’amor que lo vejaire general èra veire lo rei coma aquel que susvelhava la lei. E l’aplicava. Sens aquela figura, i podiá pas aver justícia per totes. La justícia èra, totun, patrimòni de totes.
Per aquò poder far calguèt escriure mai leis. Son de leis uèi plan estudiadas e lor interès es totjorn restacat a la siá epòca. Encara al sègle XIVen i avián de leis qu’avián nascut fins a nou sègles abans. Èran de leis que podián cambiar plan se, puèi, lo rei aital o voliá.
En l’an 469 comencèt a èsser escrich lo Còdi d’Euric pels visigòts, qu’aguèt una influéncia màger en la posteriora Lei Salica franca. Pendent la fin del sègle Ven son amassadas las leis borgonhesas o Gundobada. En 643 encara, los lombards amassèron un nòu sistèma juridic que foguèt la basa del posterior Edicte de Rotari. Fin finala, los visigòts, tornarmai, amassèron divèrsas leis per totes los grops socials e sens cap excepcion nacionala pr’amor del territòri al Liber Iudiciorum (654), qu’amassava los diferents dreches juridics etnics en sonque una lei.
Lo procés ara, vendriá general per tot Euròpa occidentala. L’an 601 foguèron escrichas las leis de Kent, en Anglatèrra, basadas sul drech anglosaxon. En l’an 690 se debanèt çò de meteis amb Wessex (leis d’Ina). Lo rei franc Dagobèrt confirmariá la Lex Ripuaria en 633 e los bavareses la Lex Biuwariorum en 743. Son de nòvas leis qu’encara demorarián un pauc per arribar a l’Euròpa pus septentrionala mas que totas an un element comun; la basa èra totjorn la justícia germanica, mai o mens semblanta, mai o mens diferenta, segon la devession d’aquel grop etnic en posteriors estats medievals.
