UN VENECIAN AL TRON ONGRÉS
Michal Cukan.- L’arribada al tron ongrés de Pèire Orseolo entraïnèt un arrèst dins la linha patrilineara dels arpadians dins lo reialme ongrés. Lo nòu rei, que quora moriguèt son oncle Esteve en 1038 aviá 27 annadas, volguèt s’amassar amb gènts fisèlas e mai que mai amb d’origina veneciana.
La basa de son poder èra doncas un pauc flaca dins una societat devessida en divèrses clans e familhas dels arpadians. La causida coma nòu monarca de Pèire Orseolo per lo rei Esteve se produsiguèt pauc aprés la mòrt tragica de son filh Emeric en 1031 pr’amor qu’èra estat nomentat comandant de l’armada reiala.
A mai , d’autres volián aver tanben lo tron maugrat èsser estats escartats del jòc politic, coma los membres pus importants de la dinastia arpadiana. Un d’aqueles, cosin d’Esteve Vazul, foguèt eissorbat e lors filhs Andreas e Belo fugiguèron a Boèmia. Tot aquò del temps que lo malcontentament creissiá per causa dels abuses de poder del nòu monarca. Fin finala, i aguèt una revòlta dirigida per Samuel Aba, comte d’Eger e conhat del meteis rei Esteve.
Orseolo perdèt terren e Samuel Alba conquistèt lo tron ongrés. Lo venecian qu’aviá perdut la corona foguèt obligat de fugir a la vesina Marca Orientala, un nuclèu de poder que vendriá la semiautonoma Àustria, territòri germanic de frontièra que fasiá decadas que se recobrava de las atacas ongresas del sègle anterior.
Un còp en Àustria Orseolo poguèt demandar ajuda al rei germanic Enric III. La lucha intèrna a l’estat vesin foguèt profiechada, e amb l’ajuda de Bretislav, lo vassal Comte de Boèmia, Samuel Alba foguèt atacat. Apuèi mai d’una batalha e trèva Samuel Alba foguèt desfachat davant una armada germanica e boemiana lo 5 de julhèt de 1044, en Menfo.
Pas gaire apuèi, lo rei revoltat foguèt executat e Pèire Orseolo restaurat per Enric III al tron ongrés en la vila de Szekesfehervar, luòc de coronacion ongrés. Sa posicion, totun, encara èra mai flaca qu’abans. La paur que los filhs de Vazul poguèsson tornar per reclamar lo tron condusiguèt lo nòu rei a l’execucion de mai d’un familhar de la partida transsilvana de la dinastia arpitana.
La revòlta dels pagans
Aquò provoquèt que Gerard, evesque de Csanad, demandèsse lo tron ongrés per los filhs de Vazul, Andras e Levente. Ambedos laissèron lèu Kiev ont avián demorat pendent son exili de Boèmia pr’amor de la sieuna oposicion a Orseolo. Fin finala, calguèt pas cap lucha entre aqueste e aqueles pr’amor qu’un tresen element nòu metèt en dangièr lo reialme crestian.
Lo paganisme contunhava encara dins una granda partida de la societat ongresa maugrat l’òbra d’evangelizacion que i aguèt pendent lo reialme del rei Esteve. Influits tanben per lo bogomilisme que i aviá en Bulgaria, los pagans se revoltèron dirigits per Vata, administrator de la region de Bekes.
Lor tòca foguèron las glèisas e los estrangièrs, simbòl de la basa de las tradicions ongresas. Los revoltats marchèron vèrs Levente e Andras, en tot demandar la conservacion dels rites tradicionals per los balhar supòrt. Mas ambedos fraires contunhèron amb lor armada de soldats kievians fins Szekesfhervar sens se comprometre.
Prèp d’ailà los revoltats pagans assassinèron tres evesques, Buldi, Bistritus de Nitra e Gerard de Csanad, que dirigissiá l’oposicion locala contra Orseolo. Après l’arribada dels filhs de Vazul a Szekesfehervar, Andras venguèt rei pr’amor que Levente renoncièt. La revòlta pagana foguèt lèu suprimida e enebida, jos pena de mòrt, tota practica chamanista ancestrala.
Se Ongria voliá subreviure caliá reforçar son caractèr crestian pr’amor que fins alara èra estada una nacion tròp flaca. Lo destin d’Orseolo, que perdèt lo tron un segond còp, es pas segura. Qualqu’unes dison que los pròpris revoltats pagans, pauc abans de la repression d’Andres lo tuèron. Segon d’autras istòrias demorèt amagat dins un castèl, mas foguèt, fin finala, sasit e mutilat d’aperaquí l’an 1046 atanben per los revoltats pagans. Los arpadians demorèron coma dinastia reiala en Ongria mas lo perilh pagant podiá tornar aparéisser lèu.
