D’OCCITANS A PORTUGAL
CAM.- L’istòria es, de còps, un sens fin de suspresas desconegudas. Òm ja coneissiá (pas gaire) sus la preséncia d’armadas e colons occitans en de tèrras catalanas, aragonesas e bascas pendent l’edat medievala pr’amor de la celèbra reconquista. Mas es brica conegut que los occitans dintrèron tanben mai al sud peninsular e arribèron a de regions plan luènhas d’Occitània, coma Portugal. E uèi podèm dire que fòrça territori portugués meridional foguèt conquistat e puèi colonizat per d’occitans en aquela epòca.
L’Alentejo ne seriá un exemple cèrt. Tot seriá començat en l’annada 1199 quand lo rei Sanç I de Portugal donèt lo territòri conegut alavetz coma Herdade da Açafa als templièrs. Al nòrd la region èra delimitada pel flume Tejo e al sud i aviá çò que puèi serián los vilatges de Nisa, Castelo de Vide e tanben un tròç del territòri que uèi lo jorn demòra dins l’estat espanhòl, plan pròche a la frontièra actuala entre ambedós estats. La region foguèt donada pel rei portugués pr’amor que i aviá pas degun e caliá i enviar de colons lèu lèu per defensar, se caliá, lo territòri d’atacas aràbias e berbèrs.
Lèu los templièrs bastiguèron un castèl per defensar la region de possiblas atacas sarrasinas. Puèi lo meteis rei anoncièt que i aviá un acòrd signat e qu’èran a mand d’arribar de centenars d’occitans que colonizarián lo territòri. L’arribada dels colons occitans, pasmens, se debanèt pauc a cha pauc e pas totes d’un còp. E i arribèron al long de las annadas següentas. Los darrièrs que i arribèron colonizèron lo territòri d’Açafa.
De colons guerrièrs
Seriá brica estonant descobrir que los colons occitans qu’arribèron a aquelas tèrras del sud portugués demorèron totjorn proches a de castèls bastits pels guerrièrs templièrs. Prèp d’aqueles castèls los occitans podèron bastir al torn amb seguretat d’ostals e de glèisas e fondar de vilatges nòus qu’arrestarián l’ataca sarrasina. Mas tanben balhèron lor nom d’origina a aqueles vilatges.
Lo nom mai cèrt e clar uèi lo jorn es lo del vilatge de Nisa, pr’amor que los occitans qu’arribèron dempuèi Occitània èran de la vila occitana de Niça. Aicí bastiguèron un vilatge amb la tòca de bastir una Nòva Niça – de remembrar qu’als documents escriches trapats de l’epòca lo nom balhat o proposat es Nissa a Nova, car ja i aviá una Nissa a Velha (la vila provençala de Niça).
D’autres noms tanben rebremban que los occitans arribèron a aquel territòri meridional portugués pendent l’epòca medievala (sègle XIII) e fondèron de vilatges amb lo nom d’Arêz (Arles), Montalvão (Montauban), e Tolosa (Tolosa), totas elas vilas occitanas situadas uèi a l’estat francés. La letra de fondacion e seguretat d’aquelas nòvas vilas o vilatges (lo celèbre Fèu) arribèt, puèi, pauc a cha pauc. Per ansin, la primièra foguèt donada pel mestre Dom Frei Estêvão de Belmonte a la vila de Nisa entre las annadas 1229 e 1232. Una vila que justament e fins al sègle XVI encara èra escricha Nissa, cossí se passava a Occitània.
Mai enlà de l’edat medievala cal soslinhar que los vilatges d’Arêz e Montalvão foguèron anexats a Nisa en 1836 e Alpalhão e Tolosa en 1853. La vila de Nisa portuguesa, uèi lo jorn es una polida vila que foguèt abitada ja pendent l’epòca del neolitic. Es celèbra pels sieus formatges. De bastidas tras qu’estonantas que cal visitar son lo castèl del sègle XIII, las Portas da Vila, originalas de l’epòca medievala, las glèisas de Matriz (sègle XV) e de Misericórdia (sègle XVI) a mai de divèrses monuments megalitics.
Per ansin, es estonant descobrir qu’una polida vila meridionala de Portugal foguèt colonizada e abitada al sègle XIII per d’occitans, plan luènhas del sieu país d’origina. La sieuna preséncia demòra malurosament uèi sonque al nom de la vila e benlèu los produches tipics coma l’aiga minerala o lo formatge, tras que celèbre per la sieuna qualitat a Portugal. Cossí que siá, se podèm visitar l’Alentejo e la vila de Nisa cal pas dublidar que foguèt una region conquistada e colonizada per d’occitans.
