DE CRESTIANS, DE JOSIEUS E D’ARABIS

Cam.- Podèm arribar afirmar qu’una de las caracteristicas principalas de las desparièras societats medievalas foguèt, solide, lor pluralitat lingüistica, culturala e atanben etnica. Los estats medievals que i aguèt al torn de la Mediterranèa benlèu o foguèron encara pus que d’autras societats europèas pus sententrionalas. Un fach tras que clar quora vesèm qualas chifras avián las diferentas populacions d’aquelas societats.

Cal doncas anar pas luenh per confirmar aquela pluralitat religiosa, etnica e lingüistica que segon la societat e l’epòca, maugrat lo vejaire actual que ne podèm aver uèi (fòrça mai centralizador, uniformizador e centralista pr’amor de la globalizacion) foguèt mai real encara que pendent l’epòca actuala. Al territòri catalan e aragonés, pendent lo sègle XIIIen se cre que i aguèt un milions d’abitants. D’aqueles mièg milions a Catalonha, 200.000 a Valéncia, 200.000 a Aragon e prèp de 50.000 a las Illas Balearas.

La societat foguèt, a mai, fòrça plurala. En Balearas la populacion venguèt majoritàriament catalana apuèi la conquista de las illas (venguts de l’Empordan, Rosselhon, Cerdanha e Conflent) e una tras qu’importanta minoritat d’occitans e italians que i desbarquèron amb l’armada del rei Jacme I en 1229 per i demorar per totjorn. En mai d’aquò, i aguèron pichonas comunautats d’aragoneses, navarreses e encara de portugueses.

Paucs arabis demorèron a l’illa apuèi sa conquista per d’armadas crestianas catalanas e la majoritat i demorèron coma d’esclaus. Los josieus, maugrat la conquista, ja èran una comunautat plan rica e culta en aquelas illas e aital contunharàn, sens de problèmas amb las autras comunautats pendent fòrça temps.

Una societat diferenta

La conquista catalana de Valéncia menèt a una populacion diferenta de la de Balearas. I participan de catalans e d’aragoneses mas la majoritat de la populacion demorarà pendent fòrça temps araba. Los aragoneses anaràn a l’interior e los catalans a la còsta. Los paisans d’ambedoas comunautats seràn d’arabis. Encara apuèi la revòlta araba d’al-Azrak en 1245 la majoritat de la populacion contunharà d’èsser araba e berbèr.

Pendent la mòrt de Jacme I, a Valéncia i a d’aperaquí 30.000 crestians e 200.000 arabis e aquò qu’après la casuda de la capitala marcharàn d’aquesta pus de 50.000 arabis (e solament ne demorèron 15.000). Pendent de longas generacions los cristians seràn minoritat e doncas cal i èsser plan.

Totun, maugrat que l’arabi siá la lenga pus parlada e l’Islam la religion pus importanta, seràn pauc a cha pauc marginats. E i auràn divèrsas revòltas. D’un autre costat, la comunautat josieva, que fasiá de sègles que demorava en territòri valencian abans de l’arribada dels cristians, poguèt i contunhar sens gaire problèmas ( 25.000 solament a Catalonha e 10.000 a Valéncia).

A Catalonha, fin finala, i aguèt pauc arabis (d’esclaus) que podián comprar lor libertat. De catalans e una comunautat estrangièra tras qu’importanta: los occitans. Èran fugits d’Occitània pr’amor del catarisme e i arribèron per vendre e far de comèrci. Amb eles i avián de lombards, de genoveses e de pisans. Tot aquò mòstra de societats pluralas culturalament, religiosament e etnicament. Amb de lengas desparièras e de vejaires diferents. Res a veire amb la nòstra societat actuala pr’amor d’aquel malastrós procès nomentat globalizacion.