DEMANDA D’AJUDA REIALA
Christian Andreu.- Al costat dels trobadors mai celèbres coma Guilhèm de Peitieus, Jaufre Raudèl, Cercamòn, Bernat de Ventadorn o Bertran de Bòrn, n’i aguèt tanben centenats d’autres que, malaisidament, demorèron pas als libres sus lo bèl trobar. Qualqu’unes escriguèron de vèrses plan polits. D’autres, pendent la fin d’aquela epòca, daissèron de poesias gaire originalas e, segon plusors istorians, fòrça discretas. Johan Esteve foguèt un trobador lengadocian qu’encara escriguèt de poesias trobadorescas pendent la fin de l’Edat dels Trobaires (la darrièra poesia sieuna es de 1288).
Gaire conegut doncas, Joan Esteve daissèt fins a 11 composicions, testimòni d’una epòca plan diferenta dels temps d’Alienòr d’Aquitània e Ricard Còr de Leon. D’efièch, l’òbra de Joan Esteve (Johan Esteve, Olier-Olhièr- de Bezers) foguèt escricha tras los ans 1270 e 1288 e comencèt amb una poesia sus lo vice-comte Amelric de Narbona. Sonque tres poesias dedicadas a de femnas – la dauna que n’es enamorat es darrièr lo senhal de Bèl Rai – son demoradas, e segon cèrts istorians, coma Martí de Riquer “son de poesias d’un trobador discrèt”.
En mai d’aquò, la majoritat de sos escrichs parlan de l’amiral provençal Guilhèm de Lodeva, un personatge istoric occitan plan restacat amb un fach fòrça conegut d’aquela epòca: la guèrra entre l’estat francés e Catalonha e la desfacha que patiguèron d’occitans e franceses (dont n’i aguèt de divèrsas nacions reconegudas pel trobador Joan Esteve, coma d’angevins, de picards, de normands, de bretons e de lioneses) davant la còsta catalana de Girona e las Ilhas Formigas.
Per ansin, la flòta estatala francesa amb Guilhèm de Lodeva patiguèt una òrra desfacha en la batalha navala de las Formigas en 1285. Pr’amor d’aquò los amirals catalans Ramon Marquet e Berenguer Mallol menèron l’amiral provençal a la preson a Barcelona en tot esperar un naut rescat.
E Joan Esteve, trobador de Besièrs, benlèu pr’amor que los amics e familha de Guilhèm de Lodeva li demandèron d’o far, escriguèt una poesia en onor del rei de França Felip IV per li demandar d’ajuda, car caliá traire Lodeva de la preson lèu.
Cossí siá, l’accion del rei francés demorèt tròp e quand Guilhèm de Lodeva arribèt a Provença en 1288 la sieuna santat ja èra pro trincada e moriguèt lèu. Joan Esteve escriguèt alavetz un planh per plorar la mòrt d’aquel brave amiral occitan. Segon Lodeva, aviá patit una traïson e aquò èra un fach que caliá pas desbrembar. Sa demanda d’ajuda reiala poiriá demorar coma un senhal uman d’impoténcia restacada amb d’afars tròp umans, coma la guèrra o la libertat. E pr’aquò caliá soslinhar las vertuts del rei de França:
Sobeiran reys dels autres reys, aissi
Com vos cassatz malvestats, que creu·s tanha
Que fassas drech d’aquels, que Dieus contranha
Que falhiro, ab vil cor flac mesquí,
Al pro Guillem, qu’a pretz ab se.
Senher, faitz d’els so que·s cove,
Que si·n prendetz venjament gran
Tug l’autre menor vo·n seran.
D’amor dins la forèst
Mas Joan Esteve escriguèt atanplan sus d’autras tematicas. A mai d’aquela poesia “Francx reys franjes, per cuy son angevi”, ne son demoradas tres mai ont demana l’amor d’una jove e dont una ont i trapa barrejats de pensaments sus Dieu e la mòrt.
Aital es “Ogan, ab freg que fazia”, que lo cavalièr Lodeva (tornarmai), en tot venir de la vila d’Olargue, agacha una “vaquieyra” tras que bèla, e lo cavalièr li demanda lèu lèu d’amor. Mas, maugrat la posicion sociala d’aquel, la femna refusa li donar plaser e vòl pas jamai acceptar sas demandas:
-Toza, vos qu’etz plazenteira
No·m digatz mon desplazer,
Qu’ie·us port amor vertadièra.
Siatz ab me d’un voler
-En Dieu ajatz vostr’esper,
Que vida,
Senhe no·us conosc per ver.
La responsa de la femna trapada al bòsc pel cavalièr es brava confirma que coneis pas l’òme e que pr’aquò li pòt pas donar d’amor. Apuèi venon d‘estrofas tre ambedos que lo cavalièr contunha amb sas demandas sexualas e la femna vòl pas lo ”conortar”. A mai, la vision del cavalièr es pas plasenta per la femna (benlèu pr’aquò vòl pas se rendre a aquela demanda sexuala del cavalièr) e aital o confirma quora li dòna una benediccion “pr’amor que vòstra cara a semblan de morir”.
-Vos me’n guerretz leu Na Toza,
Si m’autreyatz vostr’amor.
-Senher, de Dieu suy espoza
Qu’ieu no vuelh autre senhor.
Segon la femna i auriá una primièra causa per negar las demandas del cavalièr – que l’aima pas – e apuèi , quora aquel contunha tornarmai amb sas demandas, cambiarà de tematica e ara confessarà que vòl dedicar sa vida al patiment religiós en tot servir Dieu (un fach pas vertadièr pr’amor que quand lo cavalièr la veu al boi es pròcha a una vaca e un vedèl, çò que vòl dire qu’es una pastorèla e pas religiosa).
Fin finala, lo cavalièr entendrà la responsa brica positiva de la pastorèla e decidís tornar far camin. Lo bèl amor es aquí en aquela poesia de Joan Esteve la mòstra pus fins d’una tarribla ironia: l’Edat del Trobar finirà lèu pr’amor que l’amor cortés es pas pus vigent e las femnas vòlon ja pas res mai saber de demandas (sexualas) de nòbles e cavalièrs:
-Toza gaya
A Dieu playa,
Si quo·l mon soste,
Que savaya
Mortz no·ns traya-
E viriey mon fre
La poesia del trobador de Bezièrs Joan Esteve mostrèt una epòca en decadéncia que las femnas aiman pas pus las demandas masculinas ne amb de vèrses nimai de poesias. L’Art del Bèl Trobar es a mand de morir (fin del sègle XIIIen) e la planeta cambiarà per totjorn en tot daissar endarrièr una de la pus grandas civilizacions mai importantas de l’istòria medievala europèa e mondiala: la cultura occitana dels trobaires.
