LA COMPANHIÁ CATALANA D’ITÀLIA
Christian Andreu.- La descobèrta d’un document fòrça desconegut d’una istoriana catalana escrich fa mai de 50 annadas sus la preséncia d’una companhiá catalana d’almogavèrs en tèrras italianas (Nàpols, Bolonha, Florença, Ferrara e fin finala, a la vila de Dalmàcia nomanada Zara) es, val pas o dire, excepcional. O es mai pr’amor qu’es un document que dòna de datas, de luòcs, de chifras e de batalhas ont los catalans (de milièrs) luchèron e moriguèron entre 1307 e 1317. E mai se l’istoriografia catalana tradicionala sonque a fach conéisser l’istòria de l’autra companhiá catalana, la d’Orient, que luchèt contra los turcs primièr a apuèi d’alans e bizantins per conquistar, fin finala, la quita Atenas.
Lo document, titolat Mercenaris Catalans a Ferrara (1307-1317), de l’istoriana catalana Maria Teresa Ferrer i Mallol es tras qu’estonant. E confirmariá la preséncia al Maditerranèu d’aperaquí la quita epòca que la Granda Companhiá Catalana d’Orient arribava e luchava per Constantinòble. Es vertat que, segon reconeis la pròpria Ferrer, foguèt una companhia mendra (e que nosautres prepausèm per la diferenciar de l’autra coma la Companhiá Catalana d’Itàlia). Lors caps foguèron l’aragonés Diego de Larrat e lo catalan Dalmau de Banyuls, e foguèron presents en gaireben totas las batalhas d’aquela partida del centre e nòrd italian a l’epòca. L’importància istorica deuriá èsser soslinhada amb aquesta tièra d’articles de Medievalòc, que solament foguèron possibles apuèi una longa e malaisida recèrca al malhum.
L’istòria de la Companhiá Catalana d’Itàlia foguèt malaisiada e complèxa. E la diferéncia màger amb l’autra companhiá catalana d’orient es qu’aguèt una fin tragica: una bona partida de la meteissa finiguèt pendent la revòlta del pòble de Ferrara contra la dominacion papala d’aquela vila: los catalans èran l’armada enviada pels napolitans per dominar la vila. E, coma se foguèsse una ironia del destin, aqueles almogàvers desbarcats a l’origina a l’illa de Sicília apuèi la revòlta del pòble sicilian contra los franceses d’Anjou (e que foguèren totes assassinats), patiguèron lo quite astre, un fach comun a l’edat medievala.
La sieuna arribada camin e fin a l’Itàlia del trecentto (un país devesit totalament per la lucha entre güelfs e gibelins, los primièrs partidaris del papa e los darrièrs de l’emperaire alemand) tanben es malaisida e complèxa. Coma o serà la sieuna preséncia (a Florença e Bolonha aguèron l’amistat del pòble pr’amor que foguèron cridats per ajudar militarament aquelas vilas, mas pas a Ferrara, ont èran sonque una armada de mercenaris estrangièrs d’ocupacion e es brica estonanta lor fin), vida, fachs e fin (a la còsta de Dalmàcia, amb l’armada veneciana).
L’arribada “dei catalani”
Tot auriá començat, maugrat que ja avián desbarcat abans en tèrras continentalas italianas, quand los catalans arribèron a la vila italiana del nòrd de Ferrara. Seriá l’an 1307 segon lo Cronicon Estense, una fònt istorica de primièra man que descrivís aquela epòca, quand dintrèron a la vila mai de 700 catalans, que, de segur, qu’èran de cavalièrs, a mai de 1500 almogavèrs. Èran l’ajuda del rei de Nàpols, Carles II a Azzo d’Este, senhor de Ferrara, en la sieuna guèrra contra los gibelins. Mas, cossí podèm trobar de catalans al servici del rei que luchèt pendent d’annadas contra la Confederacion catalana e aragonesa per la conquista de l’illa de Sicília ?
En 1302 foguèt signada la patz de Caltabellota entre Nàpols e la Confederacion catalana e aragonesa que reconeissiá la desseparacion de Sicília del reialme napolitan. Seriá nomenada Trinacria e Frederic reconegut coma son rei. Frederic èra fraire de Jacme II, Comte de Barcelona e quora foguèt signada la patz aviá amb el de centenats d’almogavèrs e Rogièr de Loria per l’ajudar. Lo papa Bonifaci VIII e lo rei Carles II de Nàpols demandèron de soldats catalans a Jacme II que diguèt d’òc mas amb una condicion: devián pas luchar jamai catalans contra catalans. E doncas lo rei de Nàpols decidiguèt de los far desbarcar primièr a Nàpols e los enviar apuèi al nòrd d’Itàlia e, per ansin, enviar los problematics almogàvers luenh atanben de Nàpols. Èra nascuda la Companhiá Catalana d’Itàlia.
Aital, e maugrat que la majoritat dels aimants de l’edat medievala e l’istòria conèisson plan la marcha de la Companhiá Catalana d’Orient vèrs de tèrras turcas e grègas, aquel episòdi es fòrça mens conegut pel public europèu, e catalan particularament. Lor interès istoric es pas sonque important pels catalans; una pichonèla companhiá d’occitans foguèt enviada pel papa per los ajudar (e Ferrer confirmèt que la majoritat èran de gascon e provençals). E açò es un autre fach istoric brica conegut pels occitans. Lor fin foguèt parièr a la dels catalans de Ferrara: foguèron assassinats pel pòble d’aquela vila pendent la revòlta de 1317.
E encara mai, divèrsas cronicas italianas medievalas confirman lo nom de gascons al costat de catalans e aragoneses dins aquela companhiá d’almogavèrs, çò que voldriá dire qu’atanben i aguèt una preséncia importanta d’occitans en aquelas companhiás, un fach fins uèi totalament desconegut.
Quants ne foguèron ? la Granda Companhiá Catalana d’Orient aguèt prèp de 2000 cavalièrs, 6000 almogavèrs e 1000 marinièrs. La Companhiá Catalana d’Itàlia, segon Ferrer, aviá d’aperaquí l’an 1313 prèp de 4000 catalans, benlèu mai, al servici de Nàpols e d’autras vilas güelfas coma Florença o Verona e Pàdoa o Bolonha e puèi quand foguèt conquistada Ferrara. Lo rei Frederic n’aguèt, a mai, prèp de 3000 a l’illa de Sicília, çò que situariá la chifra totala de catalans a Itàlia en prèp de 7000, del còp qu’en Grècia e Turquia ne foguèron 9000. Es vertat que foguèt una companhiá catalana pus pichona, mas las chifras daissan veire que tanben foguèt importanta.
Los fachs de la Companhiá Catalana d’Itàlia que se debanèron per tota la peninsula italiana e encara mai fins la còsta de Dalmàcia entre 1307 e 1317 seràn descrichs amb l’ajuda del trabalh istoric de 1965 de Maria Teresa Ferrer i Mallol, presentat a la Societat d’Estudis Medievals aquel an. Açò vòl dire que foguèt fach public e benlèu aprés amagat, car uèi es totalament desconegut uèi lo jorn. Perqué ? Aquela seriá una autra istòria diferenta, restacada amb lo faissime contemporanèu, que volèm daissar a l’imaginacion del legeire. Cossí siá, patiguèron victòrias e desfachas, e d’amor e de guèrra, e aguèron d’amistats e d’enemistats pendent una epòca luenhana e doncas fòrça desparièra de l’actuala: l’edat medievala.
