L’ERÒI AQUITAN
Christian Andreu.- Solament tres cavalièrs son nomenats coma los mai grands, los mai braves, los pus nòbles, pendent la Guèrra dels Cent Ans, segon lo cronicaire Jean Froissart. Un d’aqueles tres foguèt occitan e segon demòra escrich volguèt pas jamai far traïson al Duc d’Aquitània, son senhor. E per el moriguèt en preson a París. Tota Euròpa occidentala, çò daissèt escrich Froissart (un dels cronicaires mai importants del sègle XIV europèu) plorèt quand coneguèt la mòrt de l’eròi pus grand, lo cavalièr mai nòble. Èra l’an 1376 e èra mòrt Joan de Grailly, Capdau de Buch.
Joan, Capdau de Buch (1330-1376) foguèt un cavalièr e nòble gascon que foguèt conegut a Euròpa tota. Foguèt, al còp, un dels generals mai famoses de l’armada gascona que luchava al costat del Duc d’Aquitània e son filh, lo Prince Negre. L’importància e fachs de la sieuna vida militara demòran encara uèi al castellh de Windsor, ont i a una lista amb los premièrs cavalièrs de l’Òrdre de la Jarretièra. Joan de Buch, tanben conegut coma Joan de Grailly, n’es lo quatren. Per sa valor e fiseltat finiguèt dempuèi 1371 coma Condestable d’Aquitània, pauc abans de morir dins una escura cambra de la preson del Temple de París.
L’istòria de Joan, Capdau de Buch, comencèt, au mens l’istòria publica, en 1355, quand marchèt amb un grop de nòbles gascons a Londres a demanar d’ajuda militara al Duc d’Aquitània contra lo reialme de França. La peticion serà escoltada per Edoard III, qu’enviarà una autra armada a Bordèus per defensar Aquitània. Joan de Buch serà amb aquela armada del Prince Negre en doas expedicions militaras contra los franceses.
L’annada seguenta serà quand Euròpa tota començarà a conéisser qui es Joan de Buch. D’efièch serà pendent la batalha de Peitieus (1356) quand Joan, Capdau de Buch, amb un grop de cavalièrs gascons girarà totalament al torn de l’armada francesa per capturar lo rei francés Joan II, que perdrà la batalha e lèu, la guèrra.
Pr’amor d’aquò lo cavalièr occitan Joan de Buch serà conegut, amb l’ajuda de mantuns cronicaires e entre eles Jean Froissart, coma un dels cavalièrs pus bons de tèrras crestianas: son nom serà parièr al dels autres de cavalièrs pus famoses de l’epòca: l’anglés Joan Chandos e lo breton Bertrand Du Gesclin.
Encara abans de l’arribada de la patz en 1360, Joan de Buch participarà en una autra guèrra, plan luenhana: la crosada teutonica annadièra contra los paisans baltics. O farà al costat de son cosin Gaston Febus, Comte de Fois e Vicomte de Bearn. La crosada demorariá pas gaire, car Joan Capdau de Buch, marchèt ailà en 1357 e i tornèt en 1358. Aquel an ajudarà una armada que luchava contra la revòlta paisana que i aguèt prèp de la vila de Meaux e qu’aviá encerclat aquela vila. Dins i aviá la femna del Daufin francés (futur Carles V) amb 300 damas mai. E Joan de Buch demorèt amb elas fins que la vila foguèt desliurada de l’ataca dels paisans.
La fin de la Guèrra
Pr’amor del Tractat de Brétigny-Calais de 1360 foguèt signada la patz entre lo rei anglés Edoard III e lo rei francés Joan II, mas Joan de Buch foguèt un cavalièr que podiá pas, e voliá pas, viure la patz. Pr’aquò marchèt a la recèrca d’una autra guèrra. E o farà, tornarmai, en tot marchar luenh.
En 1364 es al costat del rei de Navarra, Carles II, qu’aviá possessions a Normandia. Lucharà amb l’armada del rei navarrés contra los franceses a la batalha de Cocherel (6 de mai d’aquel an) mas aquel còp los navarreses perdèron la batalha e foguèt fach presonièr per Bertrand Du Gesclin, al servici del rei de França.
Foguèt alavetz quand se passèt un dels episòdis que donèron mai fama a Joan, Capdau de Buch, al long de tota la sieuna vida. Lo rei francés vòl donar la libertat amb una soleta condicion: demanar al rei anglés l’aplicacion drecha (segon Carles II) del Tractat de Patz de 1360. E per li mostrar la bona volontat li aufrís la vila de Nemours. Lo Prince Negre Edoard, son amic, li demanarà de tornar la vila e demorar fisèl al rei anglés, son paire. E, maugrat l’aur, l’argent e la vila, Joan de Buch tornarà Nemours al rei de França: el sonque es fisèl al Duc d’Aquitània e jamai aurà cap autre senhor.
Après aquò far marcharà amb l’armada del Prince Negre, enviada a Castelha per lucha en la guèrra civila que i a en aquel país a favor de Pèire lo Crusèl: ailà lucharà amb lo Prince Negre a la batalha de Nájera lo 3 d’abril de 1367 e poirà aver entre sos presonièrs un autre cavalièr conegut fa temps de Joan de Buch, Bertran Du Gesclin, aliat d’Enric de Trastamara e que perdèt aquela batalha.
En 1369 lo Comte d’Armanhac demanarà ajuda al rei de França pr’amor de la talha (impòstes) qu’aviá impausat lo Prince Negre, Prince d’Aquitània. E la guèrra entre gascons e occitans e entre angleses e galleses e franceses tornèt. Lo cavalièr gascon aurà ara lo Comtat de Bigòrra per poder luchar plan contra lo Comte d’Armanhac. Quand lo Condestable d’Aquitània, Joan Chandos, morirà lo 23 d’agost de 1372 serà Joan, Capdau de Buch, lo novèl Condestable del ducat aquitan.
Lo cavalièr gascon podiá pas arribar pus en naut. Podiá pas alavetz èsser pus celèbre. Totas las còrts europèas lo coneissián. E totas las damas nòblas sospiravan per el. Totun, Joan de Buch ja èra ,maridat amb Rosa d’Albret e lèu seriá capturat, tornarmai pels franceses. E aqueste còp tornariá pas pus a conéisser la libertat.
En 1372 èra amb l’armada anglesa e gascona qu’ataquèt lo pòrt francés de La Rochelle. Pauc puèi participèt al sètge de Soubise, mas foguèt atacat e capturat per Owain Lawgoch, un gallés mercenari al servici de França. Foguèt enviat a la preson del Temple, a París, e i demorèt fins la sieuna mòrt, lo 7 de setembre de 1378. Justament moriguèt paucs jorns aprés conéisser la mòrt de son amic Edoard, lo Prince Negre. Joan de Buch li demorèt fisèl fins la fin. Cap autre fach podiá lo far encara mai celèbre a Euròpa.
Per ansin, lo cavalièr occitan Joan, Capdau de Buch, foguèt celèbre e totes los castèls e còrts de l’Euròpa occidentala de l’epòca. Causiguèt un rei e i luchèt pendent totala sieuna vida. Li demorèt fisèl fins la fin. Capturèt reis e princes e tanben d’autres nòbles e jamai faguèt res poder poder èsser criticat per d’amics o enemics. La figura de cavalièr brave dins l’imaginacion populara occitana, anglesa, francesa e, fin finala, europèa, de l’epòca, aguèt un nom: Joan, Capdau de Buch. Foguèt fach presonièr e volguèt pas èsser un traïdor a son rei, a son Prince, a son amic Edoard de Woodstock, Prince d’Aquitània. E pr’aquò tanben, moriguèt. Amb lo breton Bertrand Du Gesclin e l’anglés Joan Chandos, foguèt un dels tres cavalièrs pus celèbres de l’edat medievala. E foguèt gascon.
