TOTJORN PRÈP DE LA REPRESSION

Francesc Sangar .- E mai que possiblament la preséncia de populacion josieva al territòri de l’actuala Catalonha proven del sègle VI aC, las màgers immigracions se produsiguèron amb la percaça dels josieus de Palestina coma consequéncia de las revòltas contra los romans dels ans 70 e 135. Existiguèt tanben una importanta comunitat josieva a tota la còsta mediterranèa de Gallia, que manteniá relacions amb josieus de la Tarraconense, del temps qu’existissián pas grands problèmas de convivéncia entre josieus e “ispans” e amb lo meteis poder civil roman.

Mas lo domeni visigòt a la Peninsula Iberica après l’enfonzament de l’Empèri Roman, cambièt radicalament la postura del poder. La josieva èra la minoritat mai nombrosa dins del regne visigòt e las siás comunitats èran establidas sustot a las vilas litoralas e se consacravan basicament a d’activitats comercialas. La monarquia visigòda suspectava de la siá preséncia, e amb la desencusa d’èsser considerats enemics de la fe crestiana, dictèt nombrosas leis contràrias a la siá integracion, semblablas a la d’autres reialmes de l’epòca.

Lo principal tèxt legislatiu visigòt, lo “Liber Iudiciorum” reculhiá aquelas proïbicions, coma la de possedir de tèrras, que se mantenguèt amb pausas pendent bona part de l’Edat Mejana, o de vendre d’esclaus (s’èran crestians). Puèi, qualqu’unas proïbicions abastavan divèrses aspèctes contra la siá cultura o las siás tradicions, coma los empaches per celebrar la Pasca josieva, la circumcision o celebracion de maridatges segon la siá religion.

Urosament, aquela legislacion visigòda s’apliquèt pas de manièra efectiva e constanta, car la meteissa Glèisa crestiana e los nòbles utilizavan sovent los servicis e los sòus dels josieus. Aquela acceptacion interessada serà una constanta practicada per la Corona e la noblesa fins lo sègle XV.

Lo domeni musulman sus la Peninsula Iberica, configurèt los josieus e los crestians del territòri d’Al-Andalus coma minoritats respectadas, car lo libre sagrat musulman, l’Alcoran, exigissiá respècte envèrs d’autras religions monoteïstas. La convivéncia foguèt pacifica abitualament, dins los estats musulmans peninsulars.

En aquel moment, las comunitats mai importantas se localizavan a Tortosa, Vinebre e Tarragona, qu’èra nomenada pels musulmans coma Madina-al-yuhud (vila dels josieus) pr’amor de la granda preséncia de josieus dins de la vila.

Una de las personalitats josievas mai destacadas del territòri musulman “catalan” foguèt Ibrahim Ibn Yaqub, que nasquèt a Tortosa pendent lo sègle X e realizèt mai d’un viatge per Euròpa, coma comerçant d’esclaus e coma representant diplomatic del Califat de Còrdoa. Las cronicas dels sieus viatges son fòrça importantas per conéisser la vida de qualqu’unas vilas d’Euròpa centrala e orientala, mas tanben sus la vida quotidiana de las comunitats josievas que coneguèt.

De mestièrs publics

Al començament, dins los Comtats Catalans crestians, los josieus èran fòrça integrats dins de la societat, e patissián pas cap de discriminacion importanta. Las siás relacions amb los comtes èran bonas, e collaboravan amb lo govèrn, mas amb la consolidacion de las frontièras amb lo mond musulman, se comencèron a bastir los primièrs “calls” o quartièrs especifics per qué i abitèsson las familhas josievas e s’establiguèron per lei qualqu’unas discriminacions coma lo decrèt eclesiastic de l’an 1282, mas fòrça sovent “desbrembadas” pels governants pels sieus pròpris interèsses coma avèm comentat.

Apuèi, los meteisses comtes-reis decidiguèron causir de legislacions que comprenián d’articles especifics sus las comunautats josievas. Mas aquelas leis defendián los josieus de possiblas discriminacions. Èran jos la proteccion de la monarquia, mas amb una consideracion de “proprietat del rei”, gaireben un objècte. Qui auciguèsse un josieu, deviá pagar una sancion a la Corona, coma s’aguèsse prejudiciat una proprietat reiala. E los “Usatges de Barcelona” de mejan sègle XI condemnava las agressions contra aqueles, e protegissiá mai que mai los josieus convertits, en enebint exprèssament cap discriminacion o ofensa, doncas los crestians “vièlhs” totjorn suspectavan de la sinceritat de las siás conversions.

A la Còrt i aguèron totjorn foncionaris josieus, sustot pendent los sègles XIII e XIV. La siá taxa d’analfabetisme èra fòrça redusida entre los òmes, a diferéncia de la populacion crestiana, pel besonh de saber legir los sieus pròpris tèxtes sagrats, e per la siá coneissença de lengas coma l’ebrèa o l’araba. Aquel nivèl d’instruccion facilitava qu’optèsson a mestièrs publics dins de la Còrt, coma Sehishest Benvenist, mètge, diplomatic del rei Anfós I. Pendent lo long govèrn del rei Jacme I e de son filh e successor Pèire al sègle XIII, aital coma pendent lo reinatge de Pèire lo Cerimoniós al sègle XIV, trobam una longa lista de foncionaris josieus a la Còrt, amb de mestièrs coma reviradors, diplomatics, financièrs, conselhièrs… coma Astruc Bonsenyor, secretari personal del rei Jacme.