L’OCCITAN, LENGA DE CULTURA
Christian Andreu.- Sovent l’istoriografia europèa (mai que mai la francesa) descriguèt l’occitan coma una lenga usada sustot pels trobadors, e desbrembèt que foguèt una lenga de cultura pertot lo sud de l’antica Gàllia qu’espandiguèt son influéncia encara mai enlà (Aragon, Navarra, Catalonha, Itàlia del Nòrd, Peitieus…). per ansin, l’occitan foguèt una lenga d’una de las mai grandas culturas medievalas de l’Euròpa mediterranèa e occidentala (sens parlar dels principats occitans que i aguèt en Tèrra Santa e sovent doblidats).
Totun, que la cultura occitana es estada sovent considerada sonque coma un fach literari e pro. Foguèt pas aital. I aguèt istoricament pauc interès pels tèxtes medievals en prosa. Una prosa que demorarà istoricament, aumens, fins a la fin del sègle XV e benlèu un pauc mai enlà encara (çò qu’es gaireben fins a la fin de l’Edat Medievala). L’Occitània medievala pòt pas e deu pas èsser redusida a sonque la lirica aristocratica. Foguèt fòrça mai qu’aquò.
A l’Occitània medievala (val a dire que parlam tanben dels territòris del Peiregòrd, Lemosin, Auvèrnhe, Provença, Gasconha e Lengadòc) i aguet una consciéncia d’occitanitat lingüistica reala. Loa abitants d’aquel grand territòri, malgrat que devesit politicament en un sens fin de comtats e viscomtats, sabián plan que parlavan la lenga d’òc, totalament desparièra de la lenga d’oïl (langue d’oui) pr’amor que la comprenien pas. Alavetz, totes los qu’arribavan del nòrd parlavan una lenga diferenta (los nomentats popularament coma franchimands) e èran considerats coma d’estrangièrs, malgrat la corona francesa comuna (e pas pertot car Provença e Aquitània ne formavan pas part).
Una lenga tanben administrativa
Segon lo lingüista Pèire Bèc “i a una tradicion escricha reala (e ne i a plusors testimònis per o demostrar) qu’amassèt plan aquela comunautat (d’occitans) restacada amb la necessitat d’una lenga veïculara. Es justament aprés l’epòca classica dels trobadors, çò apondèt Bèc, es a dire demest lo sègles XIV e XV que se debanèt una lenga comuna administrativa que serà pròcha als abitants de Tolosa mas tanben als de Lemòtges, Marselha o Forcauquièr e que tanplan arribarà fins a Gasconha orientala pr’amor del prestigi tolosan”.
Aquela lenga doncas, pas sonque pròpria d’aqueles territòris e lors abitants mas encara d’autres que demorèron mai enlà ( Val d’Aran, Valadas Occitanas a Itàlia, La Gàrdia), serà encara espandida per un territòri mai grand durant l’epòca medievala que non lo d’uèi lo jorn (sègle XXI). Es pas anecdotic afirmar que lo primièr trobador de l’istòria medievala foguèt de Peitieus (Guilhèm IX), çò es dire nascut dins un territòri qu’uèi es pas occitan mas qu’a l’epòca s’i parlava tanben aquela lenga.
La frontièra culturala e lingüistica medievala foguèt fòrça mai ampla que non l’actuala ( e qu’a pas res a vaire amb la region francesa d’Occitània). Mas aquò e encara d’autres fachs istorics, coma lo nom que recebèt a l’epòca, sa evolucion e encara sa relacion amb las autras lengas medievalas latinas europèas serà descrich lèu aquí, a Medievalòc, en pròches articles.
