DOS TESTAMENTS PROBLEMATICS

Francesc Sangar .-Pendent l’Edat Mejana los monarcas consideravan los reialmes coma un patrimòni personal o familial. E quand aqueles reis morissián, decidissián en los sieus testaments repartir las siás possessions coma se foguèsson de proprietats siás, abitualament per poder satisfar los sieus filhs. Analisam dos testaments medievals famoses que provoquèron situacions complèxas amb la siá aplicacion.

L’emperaire Carlesmanhe creèt un Empèri qu’ocupava la màger part dels territòris de l’actuala Euròpa Occidentala. Lo sieu sòn èra manténer jonch tot l’empèri. Après la siá mòrt l’an 814, lo sieu filh e successor, Loís lo Pietós ensagèt manténer aquel objectiu d’union de l’empèri. Mas sens lo caractèr del sieu paire, se demostrèron lèu tendéncias contràrias  dins del grand empèri, pr’amor que los sieus filhs desiravan eretar cadun qualque fragment de l’empèri e la reconeissença coma l’eretièr de totas las dignitats imperialas, sens respectar los dreches del filh grand.

A la mòrt de Loís l’an 840 los sieus successors Lotari, Loís e Carles, apliquèron lo Tractat de Verdun après plusors afrontaments entre los meteisses fraires e amb lo sieu pròpri paire. Mejançant aquel pacte, totes tres se repartissián l’Empèri e lo sòn del sieu pepin Carlesmanhe de ressuscitar l’ancian empèri roman occidental desapareissiá.

Lo trincament de l’Empèri

Carles lo Calvet recebèt lo territòri conegut coma Francia Occidentala, que revendriá aperaquí a l’actuala França, del temps que Loís lo Germanic recebèt la part nomenada Francia Orientala, que foguèt l’embrion del posterior Sacre Empèri Roman Germànic, e qu’ocupava basicament los territòris alemands. Fin finala, Lotari recebiá las tèrras situadas entre las possessions dels sieus tres fraires.

Quinas consequéncias aguèt aquela reparticion? Sorgissiá una de las caracteristicas de l’Euròpa medievala, sustot de l’epòca de maximala difusion del feudalisme, amb la creacion de multiplas entitats territorialas que superavan l’idèa de l’Euròpa unificada de raiç romana defenduda per Carlesmanhe, mas s’establissián las basas de la formacion de doas de las nacions europèas occidentalas: França e Alemanha.

Lo rei Jacme I d’Aragon e comte de Barcelona agrandiguèt considerablament los sieus territòris amb la conquista de Valéncia e Malhòrca pendent lo sieu long regne, mas a la siá mòrt l’an 1276 repartiguèt tanben los sieus reialmes entre los sieus dos filhs Pèire (lo grand) e Jacme, après d’aver redigit divèrses testaments.

Fin finala, Pèire veniá monarca d’Aragon e Valéncia e de la majoritat dels Comtats Catalans, del temps que lo sieu fraire Jacme atenhiá divèrses pichos territoris, lo Reialme de Malhòrca, conformat per las Illas Balearas, los comtats catalans del Rosselhon e Cerdanha e la senhoriá de Montpelhièr, darrièr reduch dins de tèrras occitanas de la dinastia d’Aragon e Barcelona.

Aquel despartiment comportèt tanben de consequéncias evidentas. Lo nòu Reialme de Malhòrca, amb un territòri fragmentat e aluenhat, veniá un estat tròp fragil davant la poderosa Corona d’Aragon e lo tanben poderós Reialme de França. Aquela dinastia parallèla manteniá vassalatge respècte de la dinastia principala de la Corona d’Aragon, mas acabèt en vendent a França la senhoriá de Montpelhièr l’an 1349 per aténher de sòus en la lucha entre lo rei Jacme III de Malhòrca amb lo sieu parent lo rei aragonés Pèire lo Ceremoniós. Fin finala, amb la batalha de Llucmajor del meteis an 1349, lo rei Pèire lo Ceremoniós derrotava lo sieu parent Jacme III e lo Reialme malhorquin perdiá la siá sobeiranetat e èra integrat definitivament a la Corona d’Aragon.

Nos pòt uèi estonar que los monarcas decidiguèsson repartir los reialmes entre los sieus filhs, mas aquela concepcion patrimoniala se mantenguèt pendent de sègles fins a las Revolucions del sègle XIX (dempuèi la Revolucion Francesa) amb un cambiament d’inventas. A partir d’alavetz, los monarcas èran pas considerats proprietaris dels reialmes, mas qu’èran solament de monarcas dels sieus ciutadans. Lo reialme èra pas proprietat de degun, mas qu’èra proprietat del meteis pòble.