L’OCCITÀNIA MEDIEVALA (2)
Red.- Malgrat qu’a l’epòca i a pas pus de frontièras (aquò vòl dire de grands espacis que son pas encara explotats) l’origina de la migracion sortirà dempuèi aqueles luòcs que, pendent los sègles anteriors, foguèron lo darrièr refugi per la populacion occitana (e quand disèm occitana volèm dire tanben gascona, provençala, lemosina e auvernhata).
Dempuèi aqueles refugis, la colonizacion de tot lo país començarà son camin coma una taca d’òli. A la part mai bassa de la montanha centrala alpenca, mas tanben pirinenca, es una colonizacion sens contraròtle. Als Alps encara i aurà nombroses cases de paisans que reconeisson pas lo senhor local, prèp de Susa o al Briançonés. La justícia donarà la rason, coma totjorn, als senhor locals, e los paisans se n’anaràn a bastir la sieuna cabanòta mai en naut encara. Lor astre serà pas, totun, gaire marrit, cal lor estatus social serà fòrça mai beneficiós que pels autres paisans.
Mai en bas, la colonizacion de la forèst, de la montanha mièja, serà organizada pel contraròtle oficial: aital se debanarà al replanat del Roergue pels monges de las abadiás cistercencas e tanben al Lemosin. E mai a la còsta del Lengadòc ont los estanhs ara vendràn secs per l’accion de l’òme.
De contractes privats
I a pas gaire testimonis escrichs sus aquela colonizacion. Sonque ne son demorats qualqu’unes. La majoritat son de contractes entre lo propietari de la tèrra e aquel que la trabalharà. Se lo propietari es un òrdre religiós, lo contracte pòt venir una donacion. En 1179 un laic donarà de tèrras als templièrs de Montsaunèrs, a Comenge: “Se l’ostal de Montsaurnès fa un artigal pendent cinc ans cal pas pagar l’impòst”, çò escriguèt lo propietari. En Nimes, en 1108, lo capítol d’aquela vila donarà un tròç de tèrra a un paisan “pel pan e vin (çò es per viure), per la cultivar e i plantar la vinha”. En 1160, encara, los monges cistercencs de Bonaval, en Roergue, dividisson una amassada de tèrras d’Aubrac demest set paisans e aqueles recebon set “endomergaduras” o proprietats.
La tèrra plana aquitana e pròcha als Pirenèus gascona serà una excepcion pendent fòrça temps a aquel procés de colonizacion agrària. I a brica documents que ne parlan. Las vilas mai importantas son en de vals pirenencas. Entre aquelas e Garona i a pas gaire populacion demest lo sègles XI e XIII.
Lo bòsc que i a prèp de Garona mai enlà de Tolosa serà atacat sonque pendent la fin del sègle XII e lo sègle XIII amb la creacion de plusors bastidas. Los comtes de Tolosa primièr, e los reis d’Anglatèrra puèi, e, fin finala, lo rei de França, crearàn fins a 500 nòvas vilas amb una estructura geometrica qu’auràn tanben una foncion militara.
Cossí que siá, la colonizacion de nòvas tèrras occitanas serà fòrça mai importanta qu’abans. Lo nòu sistèma agrari que començarà durant lo sègle XI cambiarà pas brica fins a l’epòca contemporanèa. Aquò donarà tanplan un caractèr meridional prigond a la cultura occitana de l’epòca.
