LA BATALHA MAI GRANDA D’IRLANDA

Christian Andreu.- Se òm demana se i aguèron d’episòdis importants de guèrra en l’illa d’Irlanda, la responsa generala uèi, es que n’i aguèt pas. Benlèu pr’aquò encara es brica coneguda encara la batalha de Mag Rath o de Moira, que foguèt, al còp, la batalha pus granda que i aguèt jamai en l’illa d’irlanda. Se debanèt pendent l’estiu de l’an 637.

Aital, la batalha de Moira se debanèt aquel an entre una armada del Naut Rei d’Irlanda, Domnal II, e l’armada de Congal Caech, rei d’Ulaid, un pichon estat medieval situat al nòrd de l’illa irlandesa. Congal Caech aguèt lo supòrt de Domnall Brec, rei de Dal Riata e, malgrat aquò, e la gigantassa armada qu’amassèt (mai de 10 000 òmes aurián participat en aquela batalha), perdèt la batalha, lo reialme e la vida.

La batalha se debanèt prèp del bòsc de Killultargh, en Moira, uèi Comtat de Down. Malgrat çò que dison la majoritat dels istorians irlandeses, encara i a uèi de cercaires que situan la batalha prèp de Newry e pas en Moira. Cossí que siá, l’enemistat entre Domnall II e Congal Caech venguèt mai e mai prigonda d’aperaquí la dècada de 620 e en l’an 628 lo naut rei ja foguèt obligat a far divèrsas atacas contra Leinster. Pauc aprés, ambedós reis se trapèron en la batalha de Dun Ceithim (629) e Congal fugiguèt vèrs Escòcia aprés pèrdre la batalha. En 637, totun, Congal auriá decidit amassar tornarmai una nòva armada e, amb l’ajuda de fòrça mercenaris estrangièrs, tornar atacar Domnal II.

 Un pichonèl vilatge

A l’epòca Moira èra plan pus pichona qu’uèi. I aviá, solide, un fòrt militar prèp del vilatge, mas lo bòsc s’èra fòrça mai espandit qu’ara. Malerosament encara uèi se coneis pas gaire sus la quita batalha de Moira. La majoritat dels guerrièrs que i participèron foguèron, de segur, d’irlandeses. Pasmens, Domnal I, rei de Dal Riata, e aligat de Congal Caech i arribèt amb una armada d’escoceses, pictes, anglo-saxons e tanben de galleses. Segon qualqu’unas fònts istoricas i participèron mai de 50 000 òmes entre infantariá e cavalariá.

I a d’istorians coma Samuel Ferguson,  que prepausan una batalha lenta, qu’auriá demorat divèrses jorns, benlèu una setmana entièra. Pendent la fin de la batalha de Moira, l’armada d’Ulaid e la de Dal Riata fugiguèron. Per astre, Domnal I de Dal Riata poguèt trapar un aisit refugi a l’autre costat de la mar, en Escòcia, ont tanben n’èra sobeiran.

Pendent la fin del sègle XIX divèrses trabalhs fachs per bastir lo ferrocarril d’Ulster descobriguèron de milièrs de guerrièrs e cavals mòrts en Moira en 637. Tanben es conegut que, lo quite jorn, i aguèt tanplan una granda batalha navala entre ambedoas armadas. La flòta del Naut Rei d’Irlanda, Domnall II, tanben ganhèt e poguèron plan conquistar la partida irlandesa del reialme de Dal Riata.

Uèi lo jorn encara i a plusors luòcs d’aquela region amb de toponims que remembran aquela batalha coma Aughnafosker, qu’en irlandès vòl dire Lo Prat del Chaple o encara Carnalbaugh (La Tomba de l’Escocés). Son de luòcs qu’encara uèi vòlon remembrar a totes los irlandeses qu’un còp i aguèt una guèrra entre reis irlandeses e una batalha, la mai granda que jamai se passèt sus tèrra irlandesa ; la batalha de Mag Rath.