LO TESTAMENT D’ANFÓS I D’ARAGON

Francesc Sangar.- Pendent lo sieu reinatge Anfós I lo Batalhaire, rei de Navarra e d’Aragon, aumentèt de manièra decidida las frontièras del reialme aragonés cap al sud, sustot a las vals dels rius Ebre e Jalón. Mas aquel monarca foguèt remembrat tanben per son testament. E mai se s’èra maridat amb la princessa Urraca de Castelha, amb la tòca de se jónher al reialme castelhan, lo matrimòni aguèt pas descendència, e après la siá mòrt l’an 1134, son testament provoquèt un grèu problèma de succession. Anfós aviá daissat lo reialme coma eiretatge als Òrdres Militars.

Justament, Anfós daissava coma eretièrs als Òrdres del Sant Sepulcre, de l’Espital de Sant Joan de Jerusalem (coneguts coma Espitalièrs) e a l’Òrdre del Temple (los templièrs). Totes tres òrdres èran estats fondats a Jerusalem e s’encargavan de la proteccion dels pelegrins e dels Sants Luòcs del Cristianisme a Tèrra Santa.

“Après la miá mòrt, declari los mieus eretièrs e successors al Sepulcre del Senhor, qu’es a Jerusalèm, e a aqueles que lo conservan e lo susvelhan e ailà meteis servisson Dieu, e a l’Espital dels Paures, qu’es a Jerusalèm, e al Temple del Senhor, amassa amb los cavalièrs qu’en el velhan per defendre lo nom de la Cristiandat. A aqueles tres cedissi lo mieu reialme entièr e tanben l’autoritat qu’ai a tota la tèrra de mon reialme”.

Un testament pas acceptat

Mas aragoneses e los navarreses, e sustot la noblesa, acceptèron pas aquel testament, car convertissiá lo Reialme d’Aragon en un estat malaisit de governar (e sustot se pensam que qualques d’aqueles òrdres avián pas una bona relacion). Navarra proclamèt un nòu monarca, Garcia VI, e trinquèron la siá unitat amb Aragon.

A Aragon la noblesa cerquèt un candidat, mas l’unic possible èra Ramir, lo fraire del defunt Anfós, qu’èra avesque de la diocèsi de Ròda d’Isàvena e Barbastre e monge de l’òrdre benedictin. Aquela condicion fasiá impossible que Ramir poguèsse aver descendència, e lo problèma de la succession se mantendriá. Èra necessari un eretièr.

Amb lo permís del Papat, que preferissiá que s’acompliguèsse lo testament d’Anfós suls Òrdres proprietaris del reialme, Ramir abandonèt temporàriament la siá vida religiosa amb la tòca d’aténher un eretièr e foguèt proclamat rei amb lo nom de Ramir II. Èra incompatible manténer la siá condicion de clèrgue amb l’activitat necessària per obténer descendència.

Se maridèt amb Inès de Peitieus l’an 1136 (podèm pas dire que lo maridatge foguèsse motivat per rasons tròp romanticas), e atenguèt una eretièra, la princessa Peironella. Mas la siá condicion de femna (en aquela epòca lo masclisme governava) provocava dobtes sus lo sieu futur govèrn, e Ramir desirava tornar a exercir de clèrgue e voliá pas assajar nòvament d’aver un filh. Èra necessari trobar un marit per la princessa Peironella, adaptat e que protegiguèsse lo reialme.

Doas candidaturas existissián. Lo rei Anfós VII de Castelha preteniá maridar Peironella amb lo sieu filh Sancho, e aténher l’union entre Aragon e lo sieu reialme. E l’autre possible candidat èra lo comte de Barcelona, Ramon Berenguer IV, qu’aviá ajudat Ramir en divèrsas escasenças. Aquel possible matrimòni provocariá una union entre lo reialme aragonés e los Comtats Catalans.

E fin finala lo candidat escolhit foguèt lo comte de Barcelona, nomenat coma “prince governador d’Aragon”. Lo matrimòni entre ambedós se celebrèt l’an 1137 a Barbastre. Peironella aviá solament un an d’edat e Ramon Berenguièr èra près dels trenta. En aquela sòrta de matrimònis, la “consumacion” se produsissiá quand la femna (o nos caldriá benlèu dire la mainada) aviá la primièra menstruacion, en aquel cas foguèt l’an 1150. Cossí podèm observar en tota l’istòria, lo romanticisme impregna cadun dels eveniments.

E Ramir tornèt al monastèri de “San Pedro el Viejo” per contunhar amb la siá vida religiosa. En l’istoriografia es nomenat coma Ramir lo Monge, e moriguèt l’an 1157. Ramir non solament s’afrontèt amb lo problèma dinastic. En aprofechant la situacion, Castelha ocupèt temporàriament Saragossa e la noblesa aragonesa volguèt tanben traire de beneficis de la situacion .

Amb lo maridatge entre Peironella e Ramon Berenguièr comença oficialament l’istòria de la Corona d’Aragon, coma una union d’estats que s’aumentariá amb lo passatge dels sègles, mas qu’èra inicialament formada solament pel Reialme d’Aragon e los Comtats Catalans (posteriorament, lo Principat de Catalonha). La Corona d’Aragon existiguèt fins a començament del sègle XVIII, quand après la desbranda en la Guèrra de Succession a la corona ispanica, los sieus estats perdèron la siá sobeiranetat.