LA CHINA DELS MING
CAM.- La revòlta dels turbants roges entraïnèt en 1356 la fin pròcha de la dinastia mongola en China, qu’aviá demorat pus de 100 ans. Zhu Yuanzhang amassèt totas las fòrças revoltadas contra los mongòls e conquistèt aquel an Nanking. La capitala mongola tombariá pas, totun, fins l’an 1368, mas l’astre dels mongòls en China ja fasiá temps qu’èra istòria del passat. Quand Zhu Yuanzhang venguèt lo nòu emperaire Ming Taizu tanben comencèt una nòva dinastia a China, que demorariá aperaquí 300 ans. L’epòca es coneguda coma lo periòde Ming.
Ming Taizu, lo nòu emperaire chinés, tanben es celèbre pel nom de “l’emperaire paubre”, pr’amor de la sieuna umbla origina. Benlèu pr’açò foguèt un emperaire autoritàri que defensèt totjorn lo poder total e centralizèt mai encara lo nòu estat chinés. Desseparèt los politicians de l’armada e la populacion foguèt atanben devesida en tres grands grops: paisans, soldats e artesans.
Caliá promoure l’art e la literatura chinesa apuèi l’estrangièra dinastia mongola anteriora, e doncas lo bodisme e lo taoisme foguèron proclamats nòva religion estatala. A mai, comencèt çò que seriá conegut puèi coma lo rebastiment economic chinés dels Ming.
Mai de 1000 milions nòus d’arbres foguèron plantats. La causa n’èra la necessitat de bastir una nòva e gigantassa flòta qu’ajudèsse China a conquistar la mar d’Asia. Nanquing, alara capluòc de l’empèri chinés, venguèt una vila metropolitana amb mai de 500 000 milions d’abitants.
En 1381 foguèt fondada una nòva universitat estatala qu’ajudèt amb l’espandiment de las ensenhanças bodistas, la sciéncia e la literatura. En 1422 ja i aviá mai de 14 000 estudiants e fòrça d’aqueles èran japoneses, coreans o de Siam.
Lo sud chinés tanben desvolopèt lo comèrci e l’artesania, un fach que fasiá d’annadas que se passava pas en aquela region. De nòvas tecnicas, a mai, ajudèron a desvolopar nous tipes de caractèrs d’impremta, que serián los que coneisserián los europèus en 1450. D’un autre costat, províncias coma Jiangxi comencèron a exportar porcellana (qu’en 1591 arribariá a 159 000 pèças ) e que vendriá celèbra internacionalament fins a uèi lo jorn.
Mai tard encara, l’emperaire Chengzu (1403-1424) foguèt un dels mai famoses de la China medievala: consolidèt lo territòri imperial en tot conquistar Manchuria en 1404 fins lo fluvi Amur. A mai, ganhèt militarament contra los mongòls en 1410 , que daissèron d’èsser una menaça per China, maugrat que sonque temporalament. La frontièra chinesa arribèt fins a la region vietnamita del fluvi Roge.
Des de 1450 la flòta chinesa podiá èsser trapada pertot. I aguèron d’expedicions a Ceilan e Índia, Aden e Moçambic. Pel sud los vaissèls chineses arribèron fins a Vietnam, Sumatra e Java e qualqu’unes istorians afirman que fins a America.
5000 quilomètres mai de muralha chinesa arrestarián la menaça mongòla al nòrd fins a l’arribada dels primièrs europèus aperaquí 1550. Mas alavetz l’edat medievala ja èra finida a nivèl internacional pr’amor del desvolopament del comèrci. Quand, en 1644, lo darrièr Ming perdèt lo tròn, ja fasiá temps que l’epòca medievala èra estada desbrembada, au mens a Occident.
