LO DARRIÈR REI AQUITAN

Christian Andreu. -L’existéncia del Reialme d’Aquitània entraïnèt totjorn uns istòria plan mai complèxa dins l’oèst medieval europèu. Mas tanben foguèt una garantia de patz car los aquitans (e mai encara los pus meridionals, gascons, bascos e septimans)  provocavan de revòltas fòrça dangierosas que menèron al long dels sègles VIII e IX al Reialme de Francia a una longa situacion de guèrra contra aquel reialme. Pasmens, aquela istòria coma reialme independent finiguèt l’an 884 amb la mòrt de Carloman IInd (862-884). Puèi la noblesa aquitana (benlèu pr’amor de la tras que real amenaça vikinga) acceptèt de causir sonque un rei per Francia e aquitània. E foguèt aital coma aquel reialme occitan, que demorèt gaireben dos sègles, venguèt un ducat dins lo reialme francés.

L’istòria de Carloman IInd tanben foguèt cuèrta, segon lo vejaire aquitan. Malgrat aver nascut en 862, sonque venguèt rei d’Aquitània, Provença e Borgonha en l’an 879, del còp que lo sieu fraire, Loís IIIen, veniá rei de Francia. Alavetz aviá sonque 12 annadas e aquela edat meritariá benlèu un vejaire mens critic dels istorians contemporanèus e posteriors, car s’enganèt coma rei sovent, mas benlèu òm poiriá dire qu’aquò se passèt pr’amor de la siá cuèrta edat.

Sonque venir rei d’Aquitània, Provença e Borgonha, lo reialme meridional aquitan patiguèt una grèva revòlta  quand Boson Ier foguèt causit coma rei de Provença e Borgonha per la noblesa provençala e aquò entraïnariá una guèrra per la finir.

Encara en 882 ambedós fraires, Carloman, rei d’Aquitània e Loís, rei de Neustria, devesiguèron d’un biais oficial aqueles dos territòris en de reialmes independents e determinèron las siás frontièras, a mai d’una aliança. Totun, la revòlta provençala de Boson Ier demorava plan viva e calguèt i enviar una armada amassa per assajar de conquistar aquel territòri occitan desseparat.

Boson Ier daissèt la siá femna, Ermengarda, la nòva reina, a Macon, per defensar la vila de l’ataca aquitana e franca. Puèi, aprés la conquistar, marchèron vèrs Viana, mas Boson fugiguèt encara mai luenh, a Arle, per defensar melhor lo país. Sonque l’ataca dels vikings al litoral francés e tanben aquitan entraïnariá la marcha de l’armada aquitana e foguèt aital coma lo reialme de Provença poguèt subreviure politicament pendent gaireben un sègle.

Rei d’Aquitània e Neustria

La mòrt del sieu fraire, Loís IIIen, rei de França, provoquèt un nòu dangièr sus Francia (alavetz coneguda coma Neustria), del còp que son territòri èra atacat pertot pels vikings (qu’ara avián una nòva basa en Flandra). En l’an 882 los nòbles francs causiguèron a Carloman IInd, rei d’Aquitània, tanben coma nòu rei de Neustria. Mas caliá arrestar las atacas vikingas. Pr’açò far lo darrièr rei aquitan amassèt primièr una armada franca e aquitana e los ataquèt prèp del flume Somme. La victòria d’aquitans e francs balhariá a ambedós reialmes un pauc de patz. Mas pas per gaire temps.

Los vikings ataquèron tornarmai la còsta aquitana e francesa l’an 883. Carloman IInd tornèt a amassar una autra armada e ataquèt tornarmai, mas aquel còp lo camp batalhièr foguèt ganhat pels vikings. La tòca primièra èra amassar una nòva armada mas i aviá pas temps. Los vikings dintravan, de mai en mai, vèrs l’interior francés e aquitan e lo dangièr començava a èsser grèu.

Foguèt alavetz quand Carloman amassèt la majoritat dels nòbles d’ambedós reialmes e demandèt d’amassar tot l’argent que poguèssen. Pagar als vikings podiá menar los dos reialmes a una nòva patz. Foguèt aital coma los vikings recebèron aperaquí 12 000 liuras d’argent (un tresaur fòrça important per l’epòca) e abandonèron (la majoritat mas pas totes) los reialmes aquitan e francés e se dirigiguèron vèrs la còsta anglesa. Totun, Carloman foguèt tanben plan criticat per tornar a luchar pas e sonque pagar per comprar la patz.

Çò de mai normal seriá estat que, se Carloman aguèsse agut de filhs (mai d’un, de segur) auriá tornar a desseparar los reialmes d’Aquitània e Francia. I aviá una tradicion reiala familhala qu’aquò aviá fach dempuèi fasiá mai d’un sègle. Totes coneissián plan que lo caractèr, lenga e costumas d’aquitans (occitans) e francs (franceses) èran pro desparièras per fondar pas un reialme comun, que poiriá provocar sonque de guèrra e de revòltas.

Mas l’istòria se basa pas sus de prètzfaches imaginaris. Carloman IInd moriguèt amb sonque 18 ans quand èra en tot caçar. I a una istòria escricha per de cronicaires contemporanèus qu’afirma que la siá mòrt foguèt, benlèu ,un pauc ridicula (e absurda): aquò se passèt pendent la nuèch, aprés demorar tot lo jorn en tot caçar lo singlar amb d’amics de la quita edat. Carloman (de remembrar qu’aviá sonque 18 ans) volguèt far paur a un amic en tot s’amagar darrièrs dels arbres. Puèi ataquèt l’amic, que prenguèt l’espasa e lo nafrèt. Carloman moriguèt setmanas aprés de la nafradura que l’amic (que fugiguèt e jamai tornèt a la cort pr’amor que pensèt que seriá executat pr’açò, car aviá aucit un rei) li provoquèt. E lo nòu rei causit pels nòbles francs e aquitans (qu’èra pas de la quita familha reiala car ambedós fraires moriguèron sens filhs) decidiguèt d’aver sonque lo títol de Rei de Francia e pro.

L’istòria d’Aquitània finiguèt pas alavetz. Venguèt un ducat gaireben independent e son duc aviá mai territòri que lo pròpri rei de França. Mas lo reialme aquitan s’acabèt. Amb lo temps, lo Ducat d’aquitània tornariá a se desseparar del reialme francés pr’amor d’Alienòr, maridada amb lo rei anglés Enric IInd. E lo rei anglés vendriá tanben duc d’Aquitània pendent los tres sègles que venguèron aprés. Mas aquela ja es tota una autra istòria, que se debanariá fòrça temps aprés la fin del Reialme d’Aquitània.

Aquò es sonque un episòdi del libre de l’istorian occitan Leonci Auziàs L’Aquitània Caronlingiana (778-987) (L’Aquitaine Carolingienne 778-987) d’Editions des Regionalismes, que raconta d’un biais excepcional l’istòria d’aquel reialme e lors reis Loís, Pepin I, Pepin II, Carles lo Calv e lors fils e puèi lo començament del Ducat d’Aquitània fins a d’aperaquí l’an 1000. Un joièl que totes los aimants de l’istòria d’Occitània medievala deurián lo legir sens fauta. Un dels libres pus interessants jamai escrichs sus l’epòca e reialme pr’amor del trabalh excellent d’Auziàs (1895-1934).

Bibliografia: L’Aquitaine Carolingienne (778-987), Léonce Auzias, Editions des Regionalismes, 2017