RAIMOND LLUL, L’OCCITAN

Christian Andreu. -Tornar a legir de tèxtes istorics antics pòt entraïnar tanben descobrir prètzfaches nòus dins la cultura e lingüistica medievalas, car Raimond Llull, lo grand autor catalan del sègle XIII (òm poiriá dire melhor malhorquin) aviá escrich mai d’una òbra en lenga d’òc, e aquel fach, de còps amagat per voluntat politica, poiriá plan far tanben de Ramon Llull un autor tanplan occitan. Aumens, aquela es l’ipotèsi de l’istoriana medievalista catalana Lola Badia.

D’efièch, lo biais que Llull foguèt restacat amb la lenga e cultura occitanas foguèt prigond, un fach sovent dublidat pels cercaires qu’estudian aquel escrivan medieval. La quita biografia de Raimond Llul confirma que foguèt vassal d’un rei, jaume II de Malhòrca, que contrarotlava la vila occitana de Montpelhièr. E que pr’açò i demorèt sovent, pendent d’annadas, e que, segon Badia, Llull parlava plan l’occitan, coma lo catalan, lo latin, lo francés o l’arabi.

Pendent totas las annadas que Llull seriá demorat en Montpelhièr, luòc tanben ont, segon Badia, auriá escrich divèrsas òbras, dont Blanquerna (1283), l’Art Demostrativa (1283) o encara l’Art Inventiva (1290) foguèt tanplan fòrça influït dins la teoria medicinala per divèrses personatges anonimes de l’universitat d’aquela vila, a l’epòca una de las pus importantas e conegudas del continent europèu.

Raimond Llull escriguèt quatre monografias medicinalas e una es, de segur, escricha en Montpelhièr, malgrat qu’en lenga latina; Liber de regionibus sanitatis et infirmitatis (1303). Puèi semblariá èsser, çò confirmèt Badia, que (e aquò tanben segon lo libre Vita Coetanea) se n’auriá anat a Gènoa, Roma, Napòls, Pisa e Messina. Malgrat totes aqueles viatges, Raimond Llull seriá demorat en la vila occitana entre las annadas 1303 e 1305, 1308 e 1309 e 1312. Pasmens, d’autres autors, coma Llinarès, aurián tanplan confirmat que Llull  escriguèt mai de 70 òbras en la vila ont nasquèt lo rei Jacme I.

 Una longa istòria

Per ansin, Occitània e Llull serián estats plan mai restacats que sonque per l’epòca que Llul foguèt jove (e qu’escriguèt plusors poesias car èra estat trobador). La lenga usada per Llull es encara polemica dins la lingüistica actuala. La comunautat de cercaires fa d’annadas que pòt pas considerar, d’un biais definitiu, la lenga utilizada per Llull en mantunas òbras: catalan o occitan. La soleta causa que foguèt confirmada, fins a uèi lo jorn, es que Raimond Llull parlava plan l’occitan, coma lo catalan e tanben lo francés o l’italian (divèrses dialèctes).

A mai d’aquò, encara i a fòrça tèxtes escriches per Llull qu’arribèron fins a la nòstra epòca a travèrs de diferentas versions escrichas en desparièras lengas, dont l’occitana. E aquel fach es tanben plan desbrembat per l’escòla istoriografica catalana e encara mai per la francesa, mas pas per l’alemanda.

Aquel fach, segon Lola Badia, es plan damnatge, car l’istòria de la literatura occitana poiriá plan se veire alargada amb d’autors coma Llull, que tanben escriguèron en la lenga d’òc. Mas aquò se debanèt pas jamai. L’oblit seriá pas ocasional per l’istoriografia francesa, que volguèt pas jamai parlar amb prigondor de literatura medievala occitana mai enlà del sègle XIII, benlèu pr’amor de l’estat politic d’Occitània a l’epòca e justament aprés la crosada (Aquitània anglesa, Occitània francesa, Provença germanica). Mas segon Badia, l’escòla istoriografica deuriá aver aquel remembre, e Llull ne seriá un exemple dont divèrses, que foguèt plan rica e que demorèt plan, coma obligacion morala.

Uèi lo jorn, urosament, la majoritat de medievalistas son d’acòrdi a l’ora de reconéisser que Ramon Llull escriguèt tanben en occitan. Fòrça òbra sieunas escrichas en catalan an fòrça occitanismes e d’autras encara foguèron escrichas de primièr en occitan e puèi reviradas al catalan: per o mostrar d’un biais clar, la medievalista Lola Badia apondèt pichons tèxtes de Blanquerna, òbra màger de Raimond Llull, escricha en lenga d’òc:

“En la forest per on anava Blanquerna avia un castel mot fort, lo qual era d’un cavalier lo qual per la forsa del castel, e car era fortz de persona e sabia mot de faitz d’armas, era mot ergollos e fazia motats de eniurias e totz aquels que estavan entorn sa encontrada…”

Un autre llibre encara, la Doctrina Pueril, escricha tanben per Llull, ofrís un occitan segur e demostrariá la desconeissença generala encara de fòrça cercaires sus l’expression tipicament occitana d’aqueste autor medieval considerat dempuèi fa fòrça temps coma un classic medieval catalan.

“Mafometz fo de una vila c’om apellava Trip, que es a x iornadas de Meca, a lla cal meca fan li sarrazi reverencia enayssi com fan li crestia al sant sepulcre de Ieruzalem. Trip e Meca e tota aquella provincia era, fils, plena de gens que crezia en ydolas e qui adoravan lo soleill e la luna e las bestias e los aucels e non avian conoysensa de Dieu ni non avian rey e eran gens de paucha discrecio e ab pauc d’entendement…”

Segon Lola Badia, totas aquelas òbras escrichas per Llull en occitan ajudarián plan a comprene melhor una variant luliana que poiriá èsser nomenada “lulisme occitan” e que demorèt al long dels sègles XIII, XIV e XV pertot Euròpa. Uèi lo jorn, l’istoriografia medievala internacionala reconeis lo ròtle d’un autor coma Raimond Llull dins l’istòria de la literatura, la sciéncia e la filosofia medievalas e que tanben es conegut coma catalan. Per la medievalista catalana tanben seriá arribada l’ora de far justícia (cal de pròvas istoricas e n’i a fòrça) de traire de l’oblit lo Llull occitan pr’amor que fòrça òbras d’aquel filosòf foguèron escrichas, pas en catalan, mas en occitan. E aquò far trincariá l’oblit politic de cèrts istorians del passat que volguèron aquò amagar. E nosautres ne sèm d’acòrd.