PÈIRE I, SOBEIRAN D’OCCITÀNIA

Christian Andreu.- Lo 14 de setembre de 1213 fòrça occitans e catalans coneguèron que son rei Pèire èra estat mòrt pendent la batalha que se passèt a Murèth (Occitània) lo jorn abans. E tanben sabèron que l’istòria de son país èra cambiada per totjorn pr’amor que Pèire I, Comte de Barcelona e Rei d’Aragon, Comte de Ribagorça, Girona, Osona, Besalun, Cerdanha e Palhars e Senhor de Montpelhièr, a mai de Sobeiran del Bearn, Comenge, Fois, Tolosa e Comte de Carcassona e Bezièrs, poiriá pas aparar mai ne los bons òmes (nomenats erètges catars) nimai los catolics occitans. Amb Pèire, lo rei Pèire, moririá un sòmi transpirinenc d’un estat que poguèt – e foguèt – real entre setembre de 1212 e setembre de 1213. Mas qu’aprés sa mòrt demorèt sonque dins lo remembre de fòrça catalans e occitans, qu’encara uèi, pus de 807 annadas puèi, an lo remembre d’una epòca que de catalans e d’occitans, a mai de fraires de lenga e cultura, un còp, fa fòrça temps, aguèron lo quite monarca e foguèron lo quite estat. Maugrat que foguèsse durant pauc temps. Un estat que los crosats e los franceses destrusiguèron.

La vida de Pèire lo Catolic (pr’amor que foguèt coronat coma rei d’Aragon pel Papa per primièr còp en l’istòria d’aqueste estat medieval) es encara uèi discutida per de cercaires e d’istorians. L’istoriografia aragonesa e catalana considèran sa figura coma un exemple de monarca que faguèt pas las causas plan e benlèu pr’açò moriguèt en batalha.

E aquò aumens estrategicament pòt èsser tanben confirmat car escotèt pas los conselhs militars de Ramon VI, Comte de Tolosa, abans de Murèth, e amb aquò poiriá plan aver sauvat la vida. Pèire II d’Aragon es encara uèi la bèstia negra de l’istoriografia francesa. E o foguèt pendent de sègles, fins la Renaissença culturala catalana e occitana del sègle XIXen, quand mai d’un poèta causiguèt li donar tot l’aunor pr’amor de son aparatge (maugrat que final) dels occitans contra los crosats del nòrd (majoritàriament de franceses) e pr’amor que moriguèt en Murèth per o far. Es una istoriografia qu’a coma fònt de legats eclesiastics d’aquela epòca, que consideravan que Pèire, de primièr aliat, e puèi sobeiran dels occitans, èra un defensaire dels erètges. Un fach totalament fals, car lo papat lo coronèt pr’amor de sa defensa oficiala de la Glèisa e li donèt lo títol de Catolic, que cap autre rei de l’epòca aguèt. Mas, ironicament, l’aparaire de la Glèisa moriguèt en tot luchar contra aquela, e foguèt, fin finala, excomunicat pel papa Innocènci III, que l’aviá considerat totjorn amic e aligat.

Pèire, Comte de Barcelona (1178-1213), foguèt jamai un aparaire dels bons òmes, e los sieus enemics, coma se debana totjorn, disián messorgas. De messorgas que contunhèron pendent sègles als libres d’istòria, car i aviá d’interesses politics (franceses) per aital far. Mas que jamai poguèren èsser demostradas istoricament coma vertat istorica.

La discussion, uèi lo jorn, vira al torn de la personalitat de Pèire, Senhor de Montpelhièr. I a d’istòrias escrichas dins las Cronicas catalanas medievalas que parlan d’un òme qu’aimava benlèu tròp las femnas. Que ne foguèt amb una pendent tota la nuèch abans de Murèth e qu’aquò entraïnèt èsser tròp fatigat puèi per luchar plan.

D’autras istòrias encara parlan (la Cançon de la Crosada) d’un monarca qu’escotava pas plan los conselhs de sons aliats e vassals occitans, qu’avisavan que çò de melhor èra resistir per ganhar, mas aquò èra pas digne d’un cavalièr, venceire de las Navas de Tolosa. E d’autras, a la fin, confirman que cambièt de vestimenta e de bloquièr amb un cavalièr per anar a luchar a l’avantgarda, quand son luòc (e aital fasián totes los reis de l’epòca) èra benlèu mai en reiregarda.

Tota aquela discussion actuala dublida un fach: des del sègle XIen totes los comtes de Barcelona e puèi reis d’Aragon avián assajat d’amassar Occitània e Provença politicament amb Catalonha. Cap d’eles o poguèt far, maugrat que se ganhèt, pauc a cha pauc, ara un comtat, ara una vila. Solament i aguèt un òme d’estat, un politic pro abil per poder venir, fin finala, Comte de Barcelona e Rei d’Aragon, mas tanben Sobeiran del Bearn, Fois, Comenge, Carcassona, Montpelhièr e Tolosa (e son fraire de Provença). E aquel politic a un nom: Pèire lo Catolic.

Politicament, estrategicament (maugrat que sonque calguèt decidir un còp de manièra marrida, un fach que se debanèt aumens un còp durant la sieuna vida mas que foguèt fatal car entraïnèt sa mòrt a Murèth) Pèire foguèt pas un marrit rei. E se l’economia venguèt pas bona foguèt pr’amor consequéncia que lo país aviá patit una guèrra contra una de las armadas pus poderosas d’Euròpa de l’epòca mas que caliá o far car caliá aparar los occitans. Benlèu pr’açò encara uèi fòrça catalans e occitans an sa figura coma un bèl remembre de çò que podián èsser estats aqueles dos païses e que jamai foguèron.

Filh de Reis

Pèire nasquèt segon divèrsas fònts en la vila aragonesa d’Osca (ont recebèt lo baptisme) mas d’autras encara afirman qu’açò se passèt en la vila catalana de Tarragona (de camin a Osca) en l’an 1178. Son paire foguèt Anfós II d’Aragon e sa maire Sança de Castelha. Quand Anfós moriguèt devesiguèt lo reialme entre Pèire e son fraire Anfós e per ansin Aragon, Catalonha e Occitània serián per Pèire e Provença per Anfós.

Çò de primièr que farà coma rei serà signar la patz amb lo Comtat de Tolosa, car a la peninsula iberica l’envasion almoada aviá creat un perilh encara màger e èra melhor aver una guèrra al còp e pas doas. Aquela primièra patz entre los ostals de Tolosa e Barcelona e Provença seriá lèu (1204) una prigonda aliança militara contra tresens estats, que seriá l’origina de l’espandiment rapid pendent lo començament del sègle XIIIen de l’ostal de Barcelona en Occitània.

Aparaire de trobadors e liberal, foguèt, totun, un catolic prigond, que marchèt a Roma per èsser coronat pel papa e poder aital ganhar un aliat a Euròpa (qu’a l’epòca podiá èsser dels mai fòrts). E quand foguèt fach public en 1198 un primièr edicte papal contra los bons òmes, dobtèt pas a perseguir aqueles que i aviá al Comtat d’Urgelh e los empresonar per eretgia.

En mai d’aquò, un dels episòdis mai desconeguts de la sieuna vida se passèt quand decidiguèt d’ajudar la crida papala per sauvar lo rei Frederic de Sicília en 1202. Alavetz envièt 200 cavalièrs a aquela illa per l’ajudar militarament e son poder tornèt lèu al rei Frederic. Puèi paguèt 12.000 sous al Comte de Tolosa pels comtats de Gavaudan e Millau e lèu donariá la Val d’Aran al Comte de Comenge se aqueste reconeissiá Pèire coma rei.

Abans de la crosada de 1209 venguèt Senhor de Montpelhièr pr’amor que maridèt Maria de Montpelhièr, mas i aguèt lèu una antipatia entre ambedos que provoquèt mai d’un problèma politic e social (una revòlta dels abitants de la vila qu’aparavan sa senhora contra Pèire e una demanda de divòrci que lo papa autorizèt jamai). E fins semblariá que la nuèch que Pèire anèt a la cambra de Maria (per puèi aver son filh Jacme lo Conquistaire) seriá estat enganat car pensava qu’èra una autra femna.

La crosada de 1209

Lo 22 de julhèt de 1209 los crosats chaplèron los abitants de Bezièrs, una vila que lor senhor feudal (comte) èra Pèire. En agost ataquèron Carcassona (que lo Vicecomte èra Raimond Rogièr Trencavèl, mas que lo comte tanben èra Pèire). Territòris feudals de Pèire doncas son atacats e cal los aparar. Quand Pèire arribèt a Carcassona, Raimond Rogièr ja es en preson e los crosats an ja la vila: cal trobar Simon de Monfòrt per exigir la fin de las atacas.

Simon de Monfòrt serà ara lo nòu senhor feudal de Carcassona e Pèire es son sobeiran. La discussion, totun, es fòrta: los crosats an atacat tanben Fois, un protectorat del rei d’Aragon e cal cercar la patz o i aurà guèrra. Mas i a pas d’acòrd. Lo futur es tras qu’incèrt.

En 1210 los crosats isolan militarament mas tanben politicament lo comtat de Tolosa. Pèire pòt pas res far car Ramon VI es pas son vassal feudal. E, del còp qu’açò se debana, cal marchar a las Navas de Tolosa per luchar contra los almoads al costat dels reis de Castelha, Leon e Navarra e los evesques de Narbona, Bordèus e Nantes amb lors armadas.

Pauc aprés Comenge es tanben atacat pels crosats. En setembre de 1212 reunís Ramon VI de Tolosa e los comtes de Bearn, Fois e Comenge. Ramon accèpta trincar coma vassal amb la corona de França e venir vassal del Comtat de Barcelona: L’Empèri catalano-occitan a d’escasenças per primièr còp en l’istòria de venir real: una armada catalana crosèt lèu los Pirenèus amb Guilhèm Ramon III de Moncada coma cap per defensar Occitània. La lucha contunharà fins Murèth…

Un error estrategic militar (atacar quand caliá defensar) entraïnèt sa mòrt a mans del cavalièr crosat francés Alain de Roucy. La notícia lèu arribèt a Roma: lo Papa liberèt totes los reis de sa promesa a la crosada. Frederic de Hohenstaufen o faguèt lèu lèu. E fins los cavalièrs romans abandonèron los crosats. Lo Papa èra trist : aviá pas volgut aquò maugrat que jorns abans Pèire èra estat excomunicat.

Pèire demorèt a l’Ostal dels Cavalièrs Ospitalièrs de Tolosa fins a l’an 1217: podiá pas èsser sepelit. Lo Papa Onori III autorizèt l’enterrar a Santa María de Sigena aquela an. Dison que la sieuna sòrre Constança, reina de Sicília, plorèt pendent jorns quand o sabèt: un dels mai grands reis d’Aragon e comtes de Barcelona èra mòrt en batalha. Mas tanben èra mòrt, benlèu, un dels melhors sobeirans que jamai aguèt Occitània. E son remembre es viu encara uèi, coma o es la crosada de 1209 e lo jorn del 13 de setembre de 1213, quora Pèire moriguèt en Murèth.