LO COMPLÒT DE LA LÈPRA
Christian Andreu.- Lo nomenat complòt de la lèpra, que se debanèt ara fa 700 ans, foguèt un dels episòdis socials pus violents que i aguèt contra de leproses en Occitània e Catalonha al còp. L’ataca de la majoritat de la populacion e l’execucion de plusors leproses primièr e josieus aprés demòstra cossí èra flaca la justicia reiala, que gausèt pas s’opausar al vejaire de la populacion pr’amor de paur a una encara mai granda violéncia. Pendent 1321 de centenats e benlèu de milièrs de leproses e josieus foguèron raubats e aucits pr’amor d’una imaginària conspiracion del rei sarrasin de Granada, qu’aviá coma tòca aucir totes los crestians amb d’aiga contaminada.
Uèi lo jorn los istorians confirman que foguèt un episòdi istoric ont la populacion crestiana occitana e catalan creguèt qu’èran a mand de morir pr’amor del verin que los leproses, jos l’òrdre de josieus e sarrasins, aurián lançat dins las fònts d’aiga. E pr’açò l’ataca a aquelas comunautats. Segon d’istorians coma Solomon Grayzel los leproses foguèron una de las comunautats medievalas mai atacadas al long de l’edat medievala pr’amor de la siá malautiá. D’autres, pasmens, creson que foguèron plan respectats pr’amor que visquèron en d’ostals de leproses, malgrat qu’isolats, e que foguèron noirits per d’organizacions de caritat. Totun, l’ataca que patiguèt aquela comunautat en Occitània e Catalonha en 1321 seriá la pròva mailèu del primièr vejaire.
Uèi es conegut que l’origina d’aquel episòdi istoric se debanèt en Occitània, mas que, meses aprés, la populacion tanben del reialme d’Aragon comencèt a creire çò del verin lançat en de fònts d’aiga per leproses e josieus e comencèron tanben a los atacar abans de la fin d’an. Per ansin, tot seriá començat pendent la prima d’aquel an quand en Occitània, quand divèrsas confessions de leproses atacats per la populacion aurián confirmat que l’òrdre d’aquò far veniá de josieus e qu’aqueles l’avián dels sarrasins iberics. Un còp un crestian beviá d’aiga d’aquelas fònts veniá tanben leprós o podiá arribar a morir.
Segon Jacques Fournier, evesque de Pàmias entre 1318 e 1325, Guilhèm d’Agàs, cap de l’ostal de leproses d’aquela vila occitana arrestat pel govèrn de la vila, auriá confessat lo 9 de junh que i aguèt una amassada de 50 leproses occitans per metre de verin a l’aiga e aucir los crestians amb l’ajuda del rei de Granada. Los amassats devián abandonar la religion crestiana per venir nòus dirigents dels territòris ont demoravan.
Cal remembrar que l’annada 1320 s’èra debanada la Crosada dels Pastors e que foguèt quand de milièrs de crestians occitans mas tanben catalans ataquèron los josieus malgrat l’òrdre de s’arrestar del papa Joan XXIIen. Tanben lo rei francés Felip Ven e lo rei d’Aragon Jacme IInd aital o demandèron, mas los crosats contunhèron lor camin e dintrèron en Catalonha dempuèi Occitània per aucir de josieus. Mai d’un crosat arrestat per l’autoritat confirmèt qu’avián trapat de leproses amb de manjar poirit a la vila gascona del Mas d’Agenés e que lor tòca èra lo lançar a de fònts d’aiga per provocar la contaminacion d’aquela e doncas d’aucir de crestians. E lo govèrn d’aquel vila comencèt un judici contra los leproses pr’amor d’aquò.
Una posicion malaisida
Lo rei de França (en Occitània en aquela epòca) podiá pas perdonar los leproses pr’amor de çò qu’afirmava la populacion. E tanpauc podiá los demandar de s’arrestar car i podiá aver, segon l’ostal reial, encara mai de violéncia. La resulta ne foguèt demanar a Bernard Gui, cap de l’Inquisicion, de far una enquista sus l’afar, del còp qu’ordenava lo 21 de junh d’arrestar totes los leproses, los mandar a preson e los demandar se aquel complòt èra vertadièr, amb l’ajuda de tortura, se caliá. Totes los que reconeguèron lo complòt foguèron cremats vius sul pic. L’òrdre reiala tanben foguèt executada per la majoritat de nobles occitans, que raubèron e executèron de leproses dempuèi lo 18 d’agost de 1321.
D’un autre costat, lo rei catalan Jacme IInd recebèt una letra del sieu fraire lo rei Sanç de Malhòrca (e Rosselhon) ont coneguèt tot çò que se debanava en Occitània, sustot en Avinhon contra leproses e josieus. Dempuèi lo 27 de junh aviá ordenat tanben raubar e aucir o far marchar totes los leproses occitans qu’èran arribats a Catalonha Nòrd en tot i cercar refugi. Quand Jacme IInd d’Aragon recebèt aquela comunicacion comencèt a crear de tribunals de l’inquisicion locals en Manresa, Osca, Montblanc, Ejea de los Caballeros, Tarazona e la capitala, Barcelona. Totes los leproses que foguèron arrestats e enviats a preson tanplan confessèron amb l’ajuda de la tortura, e tanben foguèron puèi cremats vius.
Totes los ostals de leproses de Catalonha foguèron atacats ara per la populacion, amb l’ajuda de l’armada reiala, e tanben raubats e pilhats, coma lo que i aviá pròche e la Glèisa de Santa Maria de Cervera. Sovent òm èra acusat d’èsser leprós, malgrat èsser san e puèi èra arrestat e enviat a preson. Un an puèi, en 1322 un doctor nomenat Amonant arrivèt dempuèi Gasconha e encara foguèt arrestat a Osca e acusat d’èsser leprós. Foguèt arrestat e enviat a preson. Calguèt demanar d’ajuda al quite filh del rei, lo prince Anfós, qu’envièt un doctor que confirmèt qu’èra pas malaut. Foguèt liberat mas l’episòdi foguèt traumatic, e se n’anèt tornarmai vèrs Gasconha per tornar jamai al Reialme d’Aragon.
Sonque pendent la fin d’agost de 1321 lo govèrn reial francés comencèt a dobtar sus aquel complòt e los leproses enviats a preson en de vilas coma Lemòtges lo 27 d’agost foguèron liberats un mes aprés. Malgrat aquò, los josieus contunhèron d’èsser perseguits encara pendent fòrça temps per rapòrt a aquel complòt imaginari. Dempuèi 1321 i a de tèxtes escriches oficials que confirman amb “òm ditz que…” per rapòrt a aquel complòt, en tot qüestionar que foguèsse vertadièr.
Mai de 17 annadas aprés d’aquel episòdi de psicosi sociala lo Papa Benèt XIIen demandava que tot çò qu’èra estat raubat dels leproses de Tolosa deviá tornar als malauts. Totun, çò de mai ironic es que lo papa foguèt un dels òmes de la glèisa que demandèt gaireben vint ans abans a Guilhèm d’Agàs se lo complòt èra real o pas en Pàmias car ne foguèt l’evesque en 1321. Semblariá qu’ara, l’opinion del papa èra desparièra, mas los leproses encara demandavan tot çò que foguèt raubat d’annadas abans.
Aquel complòt de leproses, josieus e sarrasins en Occitània e Catalonha doncas foguèt un mai dels episòdis d’atacas de la populacion contra de minoritats de la societat medievala que se debanavan sovent dins totas las societats medievalas. D’autres episòdis encara mai grèus se debanèron al nòrd europèu. Mas l’existéncia del meteis en de païses pus tolerants, coma Occitània, Catalonha e Aragon demòstran que tanplan passèron sovent al long de tota l’edat medievala e que foguèron un trach tipic de la societat d’aquela epòca.
