L’OCCITAN, LA LENGA DELS TROBADORS (2)

CAM.- La lenga occitana poètica medievala foguèt d’efièch e dempuèi la sieuna naissença, una lenga unificada ont es malaisit d’i trapar dialectalismes (que son pas, benlèu, encara desvolopats). D’autras lengas de la meteissa epòca, coma lo francés o lo castelhan, seràn mai anarquicas encara, amb un sens fin de dialectalismes.

Pauc aprés d’aquela epòca, d’autors coma Dante ja consideravan la lenga occitana coma la pus perfiècha e la mai doça de totas las lengas mediterranèas (perfectior e dulcior loquela). D’autres autors, posteriors, coma Raynouard, arribèron a lençar l’ipotèsi que la lenga d’òc foguèt la lenga maire de totas las autras. Sens arribar a aquò afirmar cal rebrembar que l’origina dialectala de la lenga dels trobaires es encara uèi discutida pels estudioses. Per a compréne plan aquò es bon soslinhar quinas poirián èsser –lingüisticament- aquelas originas.

La primièra d’aquelas ipotèsis es l’ipotèsi limosina. Pendent d’annadas (òm pòt arribar a parlar plan dempuèi lo sègle XIXen) foguèt considerat que lo dialècte lemosin de l’occitan èra estada la basa de la lenga d’òc trobadoresca e qu’aquela èra estada la region occitana amb un nombre màger de trobadors e tanben lo luòc ont i aguèron los primièrs trobaires.

Una origina limosina

Lemòtges, a l’epòca, foguèt lo centre de la coneguda poesia mediolatina de las “tropes”, plan pròcha a la poesia dels trobaires. E aquela es encara uèi la capitala del Limosin. E, malgrat que son dos tipes de poesia desparièra, cal soslinhar cossí diguèt Bèc, qu’aquel tipe de poesia ajudèt e plan a la formacion de la posteriora lenga d’òc dels trobadors.

D’efièch, sonque cal cercar qué vòl dire tropare en latin, çò es far de tropas o trobas qu’es çò que faguèron – e pr’açò lo nòm – los trobadors. Aquesta ipotèsi nasquèt amb lo libre La Gramatica Lemosina (1876) de Camil Chabaneau. Sonque soslinhava çò qu’aviá dich abans lo cercaire catalan Ramon Vidal de Besalú sus la Razos de Trobar (del sègle XIIIen).

Per aqueles cercaires la parula “lemosin” fasiá referéncia a tota una lenga parlada al sud de la Gàllia e pas çò que puèi totes coneissèm, çò es un dialècte o varianta regionala e pro d’aquela lenga. Es una ipotèsi defensada puèi per de scientifics de nivèl internacional coma Schultz-Gora, Gaston Paris, Joseph Anglada, Edouard Bourciez o encara Jules Ronjat. Aurián usat de pròvas coma l’usatge per fòrça trobadors de l’epòca de la forma lemosina –cha en de verbs coma chantar o lo nòm chant.

Totun, lo vejaire actual es qu’aquel tipe d’occitan es pas sonque tipic al lemosin mas tanben a tot çò qu’òm pòt reconéisser coma nòrd-occitan, çò es l’occitan del Dalfinat,  Velay, Vivarés,  Auvernhat, etc. A mai, fòrça trobaires utilizan tanben la forma  -ca (tipica de la lenga d’òc pus meridionala) al costat de la forma –cha, çò que negariá, benlèu, una origina dialectala tipicament lemosina.

D’un autre costat, d’estudis recents sus l’occitan medieval confirmèron que la grafia –ca seriá la pus usada pels trobadors medievals e que la grafia –cha foguèt mai utilitzada en de paraulas a l’entorn del radical cant/chant coma chantar, chanso o chant. Aquel trach seriá la confirmacion que l’occitan poetic pus ancian auriá pas un trach lingüistic regional coma lo lemosin mas que seriá sonque un trach estilistic.

Abans de parlar de las autras tres ipotèsis sus l’origina de l’occitan poetic medieval l’autor volriá plan rebrembar que, encara a l’epòca qu’èra un mainatge, aperaquí la decada de 1970, èra generala l’opinion de totes los parlaires de lenga catalana que la siá origina èra lo lemosin.

Al long de tot lo sègle XIXen a l’airal de parla catalana, çò de pus abitual èra situar l’origina del catalan pas en l’occitan (paraula pus modèrna) mas lo lemosin, aquela varianta dialectala de la lenga d’òc. E foguèt considerat tanben aital per una majoritat de cercaires e d’estudioses de la lenga d’òc fins a gaireben la fin del sègle XXen.